Uppeldi og menntun - 01.01.2002, Blaðsíða 229

MARJATTA ÍSBERG
Viðhorf og bjargarhættir fullorðinna
leshamlaðra íslendinga
/ þessnri rannsókn19 var aflað upplýsinga um viðhorfog bjargarhætti20 fullorðinna leshaml-
aðra lslendinga og var til þess notaður nafnlaus spurningalisti sem 61 þátttakandi skilaði.
Auk þess voru tekin viðtöl við sex þátttakendur. Þátttakendurnir voru fundnir með milli-
göngu kennara og sérfræðinga skólaþjónustu (hentugleikaúrtak) og með því að auglýsa í
tveimur staðarblöðum. Gagnaöflun fórfram á tímabilinu tnars - ágiíst 2001. Spurningarn-
ar spönnuðu bæði skólaár þátttakenda svo og árin eftir að skyldunámi lauk. Gengið var út
frá þeirri tilgátu að munur væri á milli landsbyggðar og höfuðborgarsvæðis, og að íbúar
landsbyggðar hefðu betri sjálfsmynd. Sá munurfannst ekki. Niðurstöður þessarar rannsókn-
ar viku frá niðurstöðum sambærilegra erlendra rannsókna í tvennu: íslendingar töldu stöðu
sína meðalfe'laga sterka og einnig álitu þeir að lestrar- og skriftarerfiðleikar kæmu ekki í veg
fyrir starfsframa. Að öðru leyti eru niðurstöðurnar mjög svipaðar og ísambærilegum erlend-
um rannsóknum. Yfirgnæfandi meirihluti þátttakenda taldi að leshömlun hefði haft áhrif á
lífshlaup þeirra, komið í veg fyrir frekari skólagöngu og skert möguleika þeirra á starfsvali.
Tæp 30% sögðust hafa lélega sjálfsmynd, sem þeir rekja til hömlunar sinnar. Tölfræðilega er
marktækur munur á milli yngri og eldri kynslóðar hvað þetta varðar. Flestir þátttakendanna
sögðu einnig að þeim hefði oft liðið illa í skóla og að skólinn hefði ekki boðið þeim nægileg-
an stuðning, né höfðu foreldrarnir fengið fræðslu um leshömlun. Um helmingur þeirra sem
höfðu fengið sérkennslu taldi að ekkert gagn hefði verið afhenni, en ekki tókst aðfá svar við
því afhverju svo var. Enginn munur var á milli aldurshópa hvað þessi atriði snerti. Li'ta má
á niðurstöðuna sem vísbendingu um erfiðleika tframkvæmd sérkennslunnar, enfrekari rann-
sókna er þörfog samanburðar við vel læsa fullorðna.
Talið er að um 3-5% fullorðinna eigi við lestrar- og/eða ritunarerfiðleika að stríða
(Hoien og Lundberg, 1991).21 Ef ekki er hægt að finna líffræðilega skýringu á þessum
19 Rannsóknin var unnin sem lokaverkefni í meistaranámi við Kennaraháskóla íslands og var leið-
beinandi Gretar L. Marinósson dósent.
20 Orðið bjnrgarhættir er hér nýyrði og notað í sömu merkingu og stratcgía.
21 Engar skipulegar rannsóknir hafa farið fram hér á landi, en ætla má að hlutfallið sé svipað. Þor-
steinn Sigurðsson (2001) reiknar með að 8-12% af nemendum íslenskra grunnskóla eigi við lestr-
arerfiðleika að stríða, en Jónas G. Halldórsson (2000) áætlar að 10% skólabarna séu leshömluð.
Mismunandi tölur fást eftir því hvaða skilgreining er notuð sem viðmið.
227