Uppeldi og menntun - 01.01.2002, Blaðsíða 46

HUGMYNDIR LEIKSKÓLABARNA UM NÁTTÚRUNA
Það er ljóst að hugmyndir barnanna um niðurbrot breyttust mikið í gegnum vinn-
una í náttúrufræðiverkefninu allt frá því að hugsa sér að lauf hverfi, og að mold sé
búin til annaðhvort af guði eða mönnum, í að hún sé búin til af lífverum sem séu að
rotna.
HUGMYNDIR BARNANNA UM LÍFSFERIL BLÓMPLANTNA
Til að athuga hugmyndir barnanna um þau viðfangsefni sem tengjast lífsferli blóm-
plantna voru hugmyndir þeirra um eftirfarandi athugaðar: Hvernig nýjar plöntur
verði til, um hlutverk blóms í lífi plöntunnar og hlutverk litar og ilms plantna.
Hugmyndir barnanna um hvernig nýjar plöntur verði til
I byrjun töluðu börnin um að nýjar plöntur yxu upp úr moldinni eða kæmu úr fræj-
um. Algengt var að þau hugsuðu sér að menn bæru á einhvern hátt ábyrgð á því,
annaðhvort með því að setja niður plöntur eða sá fræjum. Þau barnanna sem höfðu
gert sér einhverjar hugmyndir um hlutverk blóma sögðu gjarnan að blómin væru til
að fegra umhverfi okkar. í rannsókn Helldén (1992) á hugmyndum 10 ára barna er
þetta einnig algeng hugmynd. Náttúrufræðiverkefnið sem unnið var með börnunum
í þeirri rannsókn sem hér er lýst hafði greinilega áhrif á slíkar hugmyndir.
Eftir verkefnið fóru börnin að tengja blóm við fræ og fjölgun plantna og voru flest
á því að í blómum mynduðust fræ. Þau voru þó færri sem sögðu að plöntur kæmu
úr fræjum. Kannski þótti þeim það svo sjálfsagt að það tæki því ekki að nefna það.
Þau lýstu því misítarlega hvernig fræ mynduðust. Sum létu nægja að segja að í blóm-
um mynduðust fræ, en engu að síður gátu flest börnin lýst því að flugur flyttu frjó-
korn milli blóma og að það mynduðust fræ í blómum sem yrðu svo að nýjum plönt-
um. í rannsókn Helldén (1992) á hugmyndum 10 ára barna var aðeins eitt barn í lieilli
bekkjardeild sem gat lýst myndun fræja og gert greinarmun á frævun og frædreif-
ingu. í samanburði við þau hafa þessi fimm ára börn því náð langt í þróun hug-
mynda sinna. Þó töluðu sum börnin um frævun og að það myndaðist nýtt blóm í
blómunum en slepptu því að minnast á fræin.
I þriðja viðtalinu urðu hugmyndir barnanna um hlutverk flugna og blóma mun
fjölbreyttari en áður. Þær hugmyndir sem voru í öðru viðtalinu komu aftur fram en
fleiri bættust við. Ein hugmynd var þannig að blómin væru til fyrir flugurnar svo þær
gætu sogið úr þeim hunang. Önnur börn lýstu frævun en tengdu það ekki við fræ eða
nýjar plöntur.
Tveir drengir sem höfðu áður lýst flutningi frjókorna með flugum, en höfðu ekki
tengt þann flutning við myndun fræja, sögðu að fræin væru búin til af mönnum og
að fræin yxu bara upp úr moldinni. Hugsanlegt er að þessar hugmyndir komi fram
vegna þess að hugmynd þeirra um frævun nái ekki að skýra tilkomu fræjanna.
Um helmingur barnanna taldi í byrjun að úr fræjum kæmu plöntur en tveir dreng-
ir sögðu að úr fræjum kæmu dýr. í seinni viðtölunum voru þau sem sögðu eitthvað
um þetta flest á því að úr fræjum kæmu plöntur.
44