Uppeldi og menntun - 01.01.2002, Blaðsíða 43

KRISTÍN NORÐDAHL
hvern hafa greinilega orðið fyrir áhrifum af barnabókum og teiknimyndum. Þannig
sögðu þau næstum öll að mýs ætu ost og einn nefndi tertu í þessu samhengi. Mörg
sögðu einnig að hundar ætu ketti. Hugmyndir þeirra voru einnig tengdar reynslu
þeirra af dýrahaldi. Þannig átu hundar og kettir hunda- og kattamat og þá gátu ugl-
ur allt eins étið uglumat. í rannsókn Leacli o.fl. (1992) kom einnig fram að algengt
væri að yngstu börnin hugsuðu sér að dýr væru háð mönnum með fæðu. Það var yfir-
leitt ekki tilfellið í þessari rannsókn, utan það sem hér var nefnt um húsdýr og mýs.
I þriðja viðtalinu bjuggu börnin sjálf til fæðukeðjur og leystu það vel af hendi. Það
gat verið ýmsum erfiðleikum bundið að meta skilning barnanna á tengslum lífvera í
fæðukeðju. Það er spurning hvort ekki væri alveg eins verið að meta iive auðvelt þau
ættu með að rekja röð atburða fram og aftur eins og spurningarnar um þetta við-
fangsefni kröfðust. Greinilegt var að sanníð barna með dýrum gerði þeim oft erfitt
fyrir að svara spurningunum um hvaða afleiðingar það hefði að raska fæðukeðjum
t.d. hvað myndi gerast ef allar mýsnar yrðu veikar og dæju. Þá varð mjög áberandi
hve upptekin þau urðu af því að finna aðra fæðu fyrir dýrin sem misstu fæðuna sína.
I byrjun sýndi helmingur barnanna góðan skilning á því að lífverur væru háðar
þeim lífverum um fæðu sem væru fyrir neðan þær í fæðukeðju, þótt þær ætu þær
ekki beint. Aðeins eitt barn sá engin tengsl milli lífveranna. í rannsókn Leach o.fl.
(1992) kom tæplega helmingur barnanna á þessum aldri ekki auga á tengsl milli líf-
veranna í fæðukeðju og stór hluti fimm ára barnanna í rannsókn Pramling (1994)
gerði það ekki heldur. Það má segja að börnin í þessari rannsókn hafi haft þróaðri
hugmyndir um tengsl lífvera fyrir verkefnið en börnin í þeim tveimur erlendu rann-
sóknum sem fyrr voru nefndar.
Náttúrufræðiverkefnið skilaði ekki umtalsverðum árangri varðandi þróun hug-
mynda barnanna um þetta viðfangsefni. Það var aðeins á dagskrá í einn dag og fólst
aðallega í því að fá börnin til að nefna dæmi um hvað dýr ætu og síðan var rakið hvað
þau dýr ætu o.s.frv. Þá teiknuðu börnin einnig dæmi um fæðukeðjur.
í fyrsta viðtalinu töluðu sum börnin um áhrif þess á lífverur að losna við afrán eða
beit þegar þær lífverur sem væru ofar í fæðukeðjunni væru ekki lengur til staðar. Þá
kom mjög skýrt fram hvernig börnin persónugera dýrin og hugsuðu um þau sem
einstaklinga með tilfinningar. Börnin sögðu að þá kæmu dýrin úr felum eða að þau
gætu haldið áfram að éta það sem þau átu áður. í öðru viðtalinu sagði eitt af þessum
börnum að gróðurinn héldi áfram að vaxa ef grasætan hyrfi. Þessi hugmynd hafði
ekki breyst í þriðja viðtalinu og tvö önnur börn sem höfðu ekki talað um þetta áður
töluðu um að mýsnar yrðu glaðar ef kötturinn næði þeim ekki.
Það er ekki gott að segja til um hvernig þau í raun hugsuðu sér þessi tengsl. Lík-
lega þannig að tvær lífverur tengdust vegna þess að önnur væri fæða hinnar en ekki
að þau luigsuðu sér að um sömu efnin væri að ræða sem flyttust frá einni lífveru til
annarrar.
Hugmyndir barnanna um niðurbrot
I sambandi við niðurbrot var athugað hvað börnin sögðu að yrði um jurtaleifar á
haustin, hvernig mold myndaðist og einnig hvað yrði um dauð dýr.
41