Uppeldi og menntun - 01.01.2002, Blaðsíða 41

KRISTÍN NORÐDAHL
Hugmyndir barnanna um hvað verði um vatn í lokuðu keri
í viðtölunum voru börnin einnig spurð að því hvort hægt væri að rækta plöntur í lok-
uðu keri. Úr svörum þeirra mátti lesa hvort þau áttuðu sig á hvers vegna vatnið í ker-
inu kláraðist ekki.
Aðeins nokkur börn nefndu það í fyrsta viðtalinu að plönturnar gætu ekki lifað í
lokuðu keri vegna þess að vatnið kláraðist. Þetta þýðir þó ekki að hin börnin hafi séð
fyrir sér að vatnið væri í hringrás eða að þau gerðu sér ekki grein fyrir því að plönt-
urnar þyrftu vatn. í verkefninu í leikskólanum ræktuðu börnin plöntur í lokuðu keri
í nokkrar vikur. í öðru viðtalinu nefndi tæpur helmingur barnanna að droparnir sem
mynduðust innan á lokinu dyttu niður og þannig fengju plönturnar vatn, en þau
gátu ekki útskýrt hvernig droparnir hefðu komist þangað. Tvö barnanna töluðu um
að vatnið gufaði upp og vatnsdroparnir dyttu svo niður og þetta gerðist aftur og aft-
ur. I þriðja viðtalinu sögðu tvö börn, sem ekki höfðu tjáð sig um þetta áður, að vatn-
ið kláraðist. Tæpur helmingur barnanna mundi eftir dropunum, og að það þyrfti ekki
að vökva, en gat ekki útskýrt hvernig þetta gerðist. Annað barnanna sem hafði lýst
hringrás vatns í öðru viðtalinu útskýrði það í þriðja viðtalinu þannig að loftið mynd-
aði móðu sem börnin hefðu hrist niður. Hugmyndir margra barnanna þróuðust frá
því að tala um að vatnið kláraðist í að gera sér grein fyrir að það gerðist ekki. Þetta
er eitt af því sem hefði verið áhugavert að skoða betur, þ.e. hvernig hugsuðu börnin
sér uppgufun og myndun dropanna.
Greinilegt var að tilraunin með að rækta plöntur í lokuðu keri hjálpaði mörgum
börnum að átta sig á því að vatnið kláraðist ekki, heldur væri það til staðar í kerinu,
og plönturnar notuðu það aftur og aftur. í rannsókn Helldén (1992) kom fram að
sams konar tilraun hefði hjálpað mörgum börnum við að þróa hugmyndir sínar um
hringrás vatns. Þau börn höfðu síðan notað hringrás vatnsins sem eins konar fyrir-
mynd að hringrás annarra efna, svo sem efna sem myndast við niðurbrot lífvera.
Þessi tilraun er greinilega góð til að ýta við hugmyndum barna um hringrásir. Hún
gefur í raun tækifæri til að skoða greinilega það sem gerist í náttúrunni í litlu afmörk-
uðu rými.
Hugmyndir barnanna um plöntur og súrefni
Það var greinilegt að tilraunin með ræktun í lokaða kerinu beindi athygli barnanna
að því að plöntur þyrftu súrefni og nefndu þau það aðeins í tengslum við þessa rækt-
un. Rúmúr helmingur barnanna nefndi þetta í fyrstu tveimur viðtölunum og í þriðja
viðtalinu bættust nokkur við. í rannsókn Helldéns (1992) ræktuðu börn einnig plönt-
ur í lokuðu keri og það virtist í því tilviki einnig beina athygli barnanna að því að
plöntur þyrftu súrefni til að lifa. í rannsókn Leach o.fl. (1992) nefndu fá börn á þess-
um aldri að lífverur þyrftu loft.
Þrátt fyrii* að börnin segðu að plönturnar byggju til súrefni virtust þau fæst geta
nýtt sér þessa þekkingu til að útskýra hvers vegna súrefnið kláraðist ekki í lokuðu
keri. Það var eins og að hugmyndin um að plöntur þyrftu súrefni til að anda yfir-
39