Uppeldi og menntun - 01.01.2002, Blaðsíða 266

HVAR E R DROTTNINGIN?
nafninu The Biology and Gender Study Group (BGSG 1988-1994). Þekktastur í þeim
hópi er Scott Gilbert.
Hér verður gömlum og nýjum kenningum um frjóvgunarferlið líkt við ævintýri
því hugmyndafræðin sem liggur að baki lýsingunum á frjóvguninni minnir frekar á
ævintýri um stefnumót kynjanna heldur en vísindalega frásögn af frumum. Það sem
hefur lifað lengst og best er eins konar Grimmsævintýri þar sem riddarinn á hvíta
hestinum bjargar hinni vanmáttugu prinsessu frá eilífri glötun. Eftir nýjar vísinda-
uppgötvanir sem leiddu í ljós virkni eggfrumunnar greindi Martin (1999) nýjar stað-
almyndir í textum vísindamannanna þar sem eggið er orðið að árásarhneigðum ger-
anda og með því telur hún að reynt sé að gera hina „aktífu" nútímakonu tortryggi-
lega. Þriðja ævintýrið er kenning Scotts Gilberts og minnir á samband Rómeó og Júl-
íu þar sem virkni beggja er viðurkennd og það aðdráttarafl sem báðar kynfrumur
hafa hvor á aðra.
Moscovici (1993) hefur fjallað um hvernig hugmyndir um ný og óþekkt fyrirbæri
eru mótaðar af eldri hugmyndum um það. Þó að ný þekking verði til er ekki þar með
sagt að til verði í sama mund ný orðræða til að lýsa henni. Notast er við gamalt lík-
ingamál og uppbygging textans minnir jafnvel á þekkt söguform. Um leið er hætta á
að hin nýja þekking sé sveigð í átt að viðteknum hugmyndum á hverjum tíma. I þess-
ari grein eru færð rök fyrir því að orðræðan um frjóvgunarferlið sé þessu marki
brennd.
Niðurstaðan af athuguninni er sú að greina má staðalmyndir kynjanna í helstu
kennslu- og fræðslubókum hvað varðar orðanotkun, val á sjónarhorni og þá hug-
myndafræði sem liggur að baki lýsingum á kynfrumum og kynfærum. Skoðaðar
voru helstu fræðslubækur frá 1914-2001. Flestar birtu misýkta útgáfu af Grimmsæv-
intýri þar sem sáðfruman er eingöngu gerandinn, nokkrar drógu úr hástemmdum
lýsingum á hetjudáðum sáðfrumunnar og fjallað var um sameiningu sáðfrumu og
eggs. Aðeins ein bók fjallaði ótvírætt um eggið sem geranda. í sumum bókum mátti
greina þá skoðun að kynkerfi karla væri merkilegra og betra en kynkerfi kvenna. Það
mátti ráða af þeim rannsóknarspurningum og sjónarhorni sem höfundar lögðu upp
með og þeim hugtökum sem notuð voru um kynfærin.
í fyrsta kafla er reynt að varpa ljósi á kenningar um frjóvgunina og um leið þá
gagnrýni sem hefur komið fram á þeirri orðræðu sem þar er beitt. í öðrum kafla er
fjallað um hvernig ævintýri þessara litlu frumna eru útfærð í fræðslubókum. í þriðja
kafla er því fylgt eftir með því að skoða heiti og lýsingar á þeim tækjum sem notuð
eru til frjóvgunarinnar, þ.e. kynkerfið og kynfærin og varpað fram þeirri spurningu
hvort beitt sé sams konar „tungumáli" til að lýsa eiginleikum beggja kynja.
ÆVINTÝRIN ÞRJÚ UM EGGIÐ OG SÆÐIÐ
Hetjan og hin vanmáttuga
í fornöld lagði Aristóteles grunn að vestrænum vísindum og hefur ótvírætt haft var-
anleg áhrif á viðhorf til kynjanna. Á sínum tíma setti hann fram kenningar um líf-
fræðilegan kynjamun þar sem hann lagði áherslu á að karlinn væri hið eiginlega kyn,
264