Uppeldi og menntun - 01.01.2002, Blaðsíða 168

FAGMENNSKA GRUNNSKÓLAKENNARA Á NORÐURLANDI EYSTRA
faglegrar reynslu, m.a. reynslu í starfi og í samskiptum við samstarfsfólk. Við þetta
má bæta símenntun kennara í formi námskeiða eða lesturs fræðibóka á starfsferli
hans. En þrátt fyrir að samvirk fagmennska njóti meiri hylli meðal kennara en önnur
snið er starfskenning þeirra ekki einsleit og virðist oft og tíðum mótsagnakennd.
Þetta ósamræmi kemur m.a. fram í lítilli fylgni í svörum þeirra frá einni spurningu til
annarrar og milli einstakra starfsþátta. Kennarar geta lýst á afgerandi hátt fylgi sínu
við samvirka fagmennsku í einum þættinum meðan þeir aðhyllast sjálfstæða fag-
mennsku í öðrum.
Þessi niðurstaða kemur heim og saman við kenningu Handal og Lauvás (1982:22)
um að starfskenningar kennara séu ekki vel mótaðar og að ekki gæti ætíð innra sam-
ræmis í þeim. Þekkingin er fengin úr ólíkum áttum og blandast persónulegu viðhorfi
sem ekki er ávallt í samræmi við fræðilega þekkingu. Ragnhildur Bjarnadóttir
(1993:44) segir að kjarninn í hugmyndum um starfskenningar felist m.a. í þeirri til-
gátu að baki öllu sem kennarinn gerir eða vill gera í kennslunni liggi kenning sem er
meira eða minna ómeðvituð. Þessi skoðun er í samræmi við álit Schön (1983:49), að í
starfi sé fagmaðurinn ómeðvitaður um að hafa tiltekin fræði að baki ákvörðun sinni
og framkvæmd. Hann er sjálfur hluti af kringumstæðunum og það getur haft áhrif á
röklega, fræðilega afstöðu hans. Því er mikilvægt að fagmaðurinn hafi tækifæri til að
íhuga ákvarðanir sínar og aðstæður og bera að fræðilegri þekkingu sinni.
Sá starfsþáttur sem mest virðist draga úr samvirkum starfsviðhorfum meðal
grunnskólakennara á Norðurlandi eystra er samstarf við foreldra. Af niðurstöðum
rannsóknarinnar að dæma virðast kennarar ekki sækjast eftir virkri þátttöku þeirra í
skólastarfinu. Þeir virðast ekki kæra sig um að leita leiða til að gera foreldra virka
þátttakendur í skólastarfinu eða líta á þá sem samstarfsmenn í því að ná settum
markmiðum skólans. Þetta er athyglisvert í ljósi niðurstaðna Önnu Þóru Baldursdótt-
ur (2001:90) á líðan kennara en þar kemur fram að íslenskir kennarar telja foreldra-
samstarf valda sér álagi en slíkur álagsþáttur getur leitt til kulnunar í starfi. Þessar
niðurstöður vekja spurningar um hvort rétt sé staðið að samskiptum við foreldra af
hálfu skólanna.
Afstaða kennara á Norðurlandi eystra til foreldrasamstarfs virðist koma heim og
saman við niðurstöður erlendra rannsókna ef marka má Fullan og Stiegelbauer
(1991:232). Þeir segja að rannsóknir sýni að aðeins minnihluti kennara geri tilraun til
að tengja foreldra kerfisbundið við skólastarfið. Annaðhvort skorti kennara hug-
myndir um hvernig að samstarfinu skuli staðið eða þeir gefi sér ekki tíma til að þróa
áætlun um þátttöku þeirra. Fullan og Stiegelbauer segja jafnframt að sumir kennarar
álíti að fagleg ábyrgð þeirra sé í hættu ef foreldrar eru þátttakendur í skólastarfinu og
afstaða þeirra til faglegs sjálfstæðis viðheldur aðgreiningu þeirra og fjarlægð.
Ekki er að efa að þátttaka foreldra er mikilvæg fyrir gott skólastarf. Swap (1993:25)
segir að rannsóknir sýni að nær öllum foreldrum sé annt um menntun barna sinna.
Hins vegar sé þeim ekki ávallt ljóst hvers sé vænst af þeim sjálfum eða hvað þeir geti
gefið af sér í þágu menntunar barna sinna. Fullan og Stiegelbauer (1991:225-237)
benda einnig á að bandarískar, kanadískar og breskar rannsóknir sýni fram á mikil-
vægi aðildar foreldra að skólastarfi og að þátttaka þeirra auki gæði þess og árangur.
Þeir segja að sýnt hafi verið fram á með rannsóknum að óyggjandi rök séu fyrir því
1
166