Uppeldi og menntun - 01.01.2002, Blaðsíða 33

KRISTÍN NORÐDAHL
Hugmyndir leikskólabarna
um náttúruna
íþessari grein er sagtfrd rannsókn á hugmyndumfimm ára leikskólabarna um hringrásir efna
í náttúrunni og lífsferil blómplantna. Hugmyndir barnanna voru kannaðar í viðtölum sem
tekin voru þrisvar sinnum, þ.e. fyrir og eftir að ákveðið náttúrufræðiverkefni var unnið með
börnumnn ileikskólanum, og einnig þrenntr mánuðum eftir að þvílauk. í náttúrufræðiverk-
efiiinu fengu börnin reynsltt afþeim viðfangsefnum sem til umfjöllunar voru með þvíaðgera
ýmsar tilraunir og athuganir og mikil áhersla var lögð á umræður.
Fram kotn að börnin höfðu margar algengarforhugmyndir sem tengdust þeim viðfangsefn-
um sem tekin voru fiyrir. í tengslum við hugmyndir barnanna um hringrásir efna kom í Ijós
að börnin áttu erfitt með að hugsa se'r að lífverur væru gerðar úr efnum og að efin flyttust á
milli lífvera og umhverfis og væru notuð aftur og aftur. Þrátt fyrir það þróuðu börnin hug-
myndir sínar um mörg þau ferli sem hringrásir efita fela í se'r. Skilningur barnanna á þin'
hvernig blómplöntur æxlast jókst á rannsóknartímabilinu.
Börn reyna ung að finna skýringar á því sem er í umhverfi þeirra. Fimm ára börn í
leikskóla sögðu þegar þau voru spurð hvað plöntur þyrftu til að vaxa: „Vatn, þegar
kemur rigning, þá vaxa þær" og „Ég held að moldin stækki það bara" eða „... rótin borðar
moldina til að blómategundin vaxi upp." Þessar hugmyndir gera börn sér af reynslu
sinni af því að vökva plöntur og að þær vaxi í mold. Þetta eru eðlilegar hugmyndir
svo ungra barna og reikna mætti með að þær tækju breytingum með aukinni reynslu
og kennslu. Hugmyndin um að plöntur séu neytendur eins og við breytast oft ekki,
þrátt fyrir kennslu um að plöntur vaxi aðallega af efnum sem þær framleiða sjálfar.
Margar ástæður eru eflaust fyrir því og ein hugsanleg skýring er sú að börnin fái ekki
tækifæri til að þróa hugmyndir sínar þegar þau eru ung. Því séu þær orðnar fastmót-
aðar í hugum barnanna þegar þau fara að læra um fyrirbærin í grunnskóla.
í þessari grein verður fjallað um rannsókn (Kristín Norðdahl 2001 )7 sem gerð var
til að kynnast hugmyndum fimm ára barna um ýmis ferli í náttúrunni og einnig til
að athuga hvort, og þá hvernig, hægt væri að ýta undir þróun hugmynda ungra
7 Þessi rannsókn var gerð veturinn 2000 - 2001 í tengslum við meistaraprófsritgerð við Kennarahá-
skóla íslands undir leiðsögn Allyson Macdonald prófessors.
31