Tímarit lögfræðinga - 01.06.1961, Blaðsíða 63

Framfærslu hreppanna virðist hafa verið þannig háttað,
að bændurnir tóku hina nauðstöddu inn á heimili sin,
þar sem þeir fengu framfæri sitt ákveðinn tima skv.
niðurjöfnun sóknarmanna. Þeir skjddu njóta sama viður-
gernings og þjónustufólkið á bænum, og bannað var að
skuldfesta ómaga eða selja þá til útlanda.
Enginn vafi er á því, að framfærsluskylda hreppanna
hefur verið umfangsmest næst á eftir framfærsluskyldu
ættanna. Hins vegar nefnir Grágás nokkur dæmi þess,
að skyldan lendi á herðum annarra en ættarinnar eða
hreppsins. Þar er um að ræða nokkur sérstök tilvik, sem
ég mun ekki ræða nánar hér. Ég skal einungis nefna, að
hafi maður, sem átti framfærsluskyldu að gegna, verið
dæmdur sekur eða gerður landrækur, færðist framfærslu-
skylda hans jdir á fjórðunginn eða landið allt, eftir því
hvort hinn seki var dæmdur á vorþingi eða Alþingi. Nauð-
þurftarmanninum var þá lej'ft að flakka um viðkomandi
hérað, og voru þá allir skyldir til þess að veita 'honum
mat og næturskjól.
Grágás notar orðið ómagi í þessu sambandi aðallega
um þá, sem urðu að þiggja framfærslu af öðrum, eink-
um á heimili annarra. Orðið þurfamaður hefur frábrugðna
merkingu. Það merkir heimilisföður, sem er svo fátækur,
að hætta er á að hann geti ekki haldið heimili og verði
ella ómagi, ef hann fær ekki aðstoð annars staðar frá.
Hreppurinn hefur hagsmuna að gæta af því, að slikir
menn haldi heimilum sinum, og þess vegna eru mörg
ákvæði um stuðning fyrir slíka þurfamenn, og aðrar
ivilnanir þeim til handa. Þannig átti fjórðungur þeirrar
tíundar, sem íbúar hreppsins áttu að gjalda, að skiptast
milli þeirra og jafnframt hinar svonefndu matgjafir. Mat-
gjafir voru þær máltíðir, sem húsbóndinn, fjölskvlda hans
og vinnufólk neytti ekki á þeim dögum, sem fastað var.
Fimmti hluti afla á helgidögum og fimmti hluti þess
rekaviðar. er hjargað var á lielgidögum, gekk ennfremur
til þurfamanna. Lögin leituðust einnig við á annan hátt
Tímarit lögfræðinga
109