Tímarit lögfræðinga - 01.06.1972, Side 4

„Örorkulífeyrir greiðist á aldrinum 16—67 ára, en sá
telst öryrki samkvæmt lögunum, sem ekki er lengur fær
um, við störf, er samsvara lifskröftum hans og verkkunn-
áttu og sanngjart er að ætlast til af lionum, með hliðsjón
af uppeldi iians og undanfarandi starfa, að vinna sér inn
helming (50%) þess, er andlega og líkamlega heilbrigðir
menn eru vanir að vinna sér inn i því sama héraði“.
Þessi ákvæði hafa tekið nokkrum breytingum síðan
1936, en nær eingöngu í þá átt að takmarka og draga úr
þessum bótarétti.
1 þeim lögum, sem nú gilda um almannatryggingar, sem
raunar tóku gildi 1. janúar s.l., þá eru þessi ákvæði þannig
og liafa verið svo um nær aldarfjórðungsbil: „Rétt til
örorkulífeyris eiga þeir menn á aldrinum 16—67, sem eru
varanlegir öryrkjar á svo háu stigi, að þeir teljast ekki
færir um að vinna sér inn % liluta (25%) þess, er andlega
og líkamlega heilir menn eru vanir að vinna sér inn i sama
héraði, við störf sem hæfa líkamskröftum þeirra og verk-
kunnáttu og sanngjarnt er að ætlast til af þeim með hlið-
sjón af nppeldi þeirra og undanfarandi starfa“.
Þarna er í fyrsta lagi gerð sú krafa, að örorka sé varan-
leg, og í öðru lagi, að hún sé 75% eða meira. Um annað
orðalag þessara atriða má deila, þ. e. a. s. „teljist ekki
færir um“, „sanngjarnt að ætlast til“. Hér má deila um
það, hvort til grundvallar matinu eigi að leggja það, sem
að óreyndu væri líldegt, en ekki þær staðreyndir um raun-
verulega vinnugetu og vinnuafköst, sem hægt væri að afla.
En meginþráðurinn og aðalatriðið i þessu ákvæði er þó
það, að til grundvallar örorkumati skal leggja vinnugetu
manna, en undirstaðan undir minnkaðri vinnugetu á i
öllum tilfellum að vera sjúkdómsástand, meðfætt eða
annað.
Nú her þess að geta, að á árabilinu 1936 til 1960 voru í
gildi svokölluð tekjuskerðingarákvæði um örorkulifeyri
hjá Tryggingastofnun rikisins, eins og einnig var um elli-
lífeyri og allar greiðslur, sem lækkuðu með hækkandi
38
Tímarit lögfræðinga