Tímarit lögfræðinga - 01.09.1981, Side 55

II.
Auk réttarreglna á hinum Norðurlöndunum kynnti umrædd nefnd sér fyrir-
komulag lögfræðiaðstoðar í Bretlandi og Sviss. Við samningu frumvarpsins
var hins vegar einkum höfð hliðsjón af réttarreglum í Danmörku og Noregi.
í frumvarpinu er ekki fjallað um gjafasókn og gjafavörn sbr. XI. kap. I. nr.
85/1936. Frumvarpið nefnist ,,frv. til laga um lögfræðiaðstoð“. Það er í 9
greinum og efnisskipan sú, að fyrst er gerð grein fyrir, hvað sé lögfræði-
aðstoð skv. frumvarpinu, í öðru lagi, hverjir eigi rétt á aðstoð, í þriðja lagi,
hverjir annist hana, og í fjórða lagi, hvernig greiðslu kostnaðar er varið.
1. Hvað merkir lögfræðiaðstoð?
Frv. tekur einungis til þeirrar lögfræðilegu aðstoðar, sem þörf er talin á
að veita efnaminna fólki án endurgjalds eða fyrir lítið, þótt ekki komi til
dómsmáls. Orðinu lögfræðiaðstoð í þessari merkingu er ætlað að svara til
þess, sem á dönsku er nefnt fri retshjælp, á ensku legal advice and assistance,
stundum nefnt á íslensku endurgjaldslaus eða ókeypis lögfræðiaðstoð. Hug-
takið hefur ekki mótaða merkingu í íslenskum rétti. í frv. er það ekki bein-
línis skilgreint en afmarkað á eftirfarandi hátt í 1. gr.: Lögfræðiaðstoð skv.
lögum þessum felst í nauðsynlegri ráðgjöf og bréfaskiptum vegna:
1. Sifja-, erfða- og persónuréttarmálefna.
2. Skaðabóta utan samninga.
3. Vátryggingasamninga.
4. Vinnusamninga.
5. Kaupa eða leigu íbúðarhúsnæðis.
6. Lausafjárkaupa sem ekki hafa verið gerð í atvinnuskyni.
7. Meintra yfirsjóna opinberra starfsmanna í starfi.
Það telst sömuleiðis lögfræðiaðstoð í skilningi laga þessara að semja um-
sókn um gjafsókn eða gjafvörn.
Þarna er einkum tvennu slegið föstu. Annars vegar, að lögfræðiaðstoð
felist einvörðungu I „nauðsynlegri ráðgjöf og bréfaskiptum“. Gerð samninga
eða annarra löggerninga fellur því ekki hér undir. Hins vegar, að aðstoðin
nær aðeins til tilte.kinna lögfræðilegra álitaefna, sem eru tæmandi upp talin.
Auðvitað má deila um þessa upptalningu og benda á ýmsa málaflokka, sem
taka ætti með og þá e.t.v. fella aðra niður, svo sem t.d. viðhald og viðgerðir
á íbúðarhúsnæði eða lausafé, svo sem bifreiðum og heimilistækjum, en þessi
var einfaldlega niðurstaða nefndarinnar.
Upptalningin 11. gr. frv. þarfnast annars vart skýringa, en þó má geta þess,
að t.d. kaupmaður, sem selur hlut, á ekki rétt á lögfræðiaðstoð, en hins vegar
sá, sem skiptir við hann, enda séu viðskiptin heldur ekki liður í atvinnurekstri
hins síðarnefnda, sbr. 6. tl. 1. gr.
Varðandi 7. tl. skal tekið fram, að með orðalaginu er t.d. átt við það, hvort
lögreglumenn eða aðrir þeir, sem fara með opinbert vald, hafi gerst offari
í starfi.
2. Hverjir eiga rétt á lögfræðiaðstoð?
Um það segir svo í 3. gr. frv.: Rétt til aðstoðar skv. lögum þessum hafa
einstaklingar, sem eru íslenzkir ríkisborgarar eða hafa lögheimili hér á landi,
enda nái tekjur þeirra ekki nánar tilgreindum mörkum, er ákveðin skulu í
reglugerð.
105