Tímarit lögfræðinga - 01.06.1988, Side 7

fargjaldi og kröfu útgerðarmanns til skaðabóta, sjótjónsframlags eða
björgunarlauna, sbr. 217. gr. sigll. 1963. Ennfremur má nefna nýmæli
um haldsrétt, réttaráhrif nauðungaruppboðs, viðurkenningu samnings-
veðréttar í erlendum skipum og loks lagaskilareglur.
2. EINKENNI SJÓVEÐS
Sjóveð3 eru sérstakur flokkur lögveða. Þau verða til við það, að
sjóveðréttarkrafa stofnast. Veðþoli og veðhafi ráða því ekki, hvort
sjóveðréttur stofnast eða ekki.4 Veðrétturinn verður til, þegar skilyrði
sigll. eru fyrir hendi og þarf því enga aðfarargerð eða sérstakan samn-
ing til þess að stofna veðið. Hitt er annað mál, að samningur er stund-
um eitt nauðsynlegra skilyrða fyrir því, að sjóveðréttur verði til.
T. d. má nefna, að skilyrði sjóveðréttar fyrir launakröfu er, að ráðn-
ingarsamningur hafi verið gerður, sbr. 1. tl. 197. gr. sigll.
Sjóveðréttur í skipi gengur fyrir öllum öðrum eignarhöftum í því,
t. d. samningsveðum, jafnvel þótt slík eignarhöft séu eldri en sjóveðið.
Sjóveðréttur í farmi gengur fyrir öðrum eignarhöftum en opinberum
gjöldum. Sérstakar forgangsreglur gilda um sjóveðréttindi innbyrðis.
Yngra sjóveð gengur stundum fyrir eldra, gagnstætt því sem annars
gildir um veð.
Sjóveðrétturinn er ekki háður skráningu eða þinglýsingu (sjá þó
undantekningu í 2. málsl. 1. mgr. 199. gr. sigll.). Sjóveðréttur í farmi
glatast við afhendingu farms, en sjóveðréttur í skipi er ekki háður
því, hver hefur vörslur þess. Sjóveð í skipi helst almennt, þó að annar
eignist það en upphaflegur veðþoli, enda þótt kaupanda sé ókunnugt
um sjóveðið. Sjóveðréttindi leynast því auðveldlega mönnum, sem skipta
við veðþola, svo sem kaupanda skips eða samningsveðhafa. Eru þau
þess vegna varasöm frá sjónarhóli þriðja manns.
Sjóveð standa stutt. Veðréttindi fyrnast almennt ekki, en sjóveð-
réttur fyrnist á einu ári, ef honum er ekki fylgt eftir með lögsókn
innan þess tíma.
I 8. kafla hér á eftir er vikið að nokkrum einkennum haldsréttar.
3 Danska: „s0pant“, enska: „maritime lien“.
4 Um gildi réttarsáttar, sem felur í sér viðurkenningu á lögveðrétti sjá Stefán Már Stefáns-
son (1971), bls. 52-55. Niðurstaða liöfundar er sú, að réttarsátt um lögveð hafi fullt
gildi milli aðila deilumáls, en hins vegar verði 3. maður ekki bundinn af slíkri sátt,
sjá tilvitnað rit, bls. 53. Sbr. og dóm sjó- og verslunardóms Reykjavíkur 24. des. 1960,
en ágrip af honum er að finna í Tímariti lögfræðinga 1970, bls. 160-163. Um gildi
samnings þess efnis að sjóveðréttur stofnist ekki sjá Rune, bls. 155-156.
69