Tímarit lögfræðinga - 01.06.1988, Page 8

3. ANDLAG SJÓVEÐRÉTTAR
Skip. Helsta andlag sjóveðréttar er skip. Hugtakið skip er hvorki
skýrt í siglingalögum né Brusselsamningnum frá 1967.5 Ekki eru þar
heldur reglur um, hvaða för geti verið andlag sj óveðréttar. Verða dóm-
stólar að leysa það álitamál hverju sinni, en sjaldnast veldur það vafa.
Telja verður, að sjóveð geti ekki fallið á nýtt skip fyrr en að það hefur
verið sjósett.6 Sjóveð stofnast því ekki í skipi í smíðum.7 Reglur þjóða-
réttar geta leitt til þess, að lagaákvæðum um sjóveð verði ekki beitt
um skip, sem eru í eigu ríkis og eigi eru notuð til atvinnurekstrar.8
Slík erlend skip verða ekki kyrrsett og eigi má með einum eða öðrum
hætti leita nauðungarfullnustu í þeim.
Sjóveð í skipi nær einnig til skipsbúnaðar. Til hans teljast ekki vista-
birgðir, eldsneyti eða aðrar vélarnauðsynjar, 203. gr. sigll. Til skips-
búnaðar eru venjulega taldir þeir munir, sem ekki eru hluti sjálfs
skipsins, en ætlaðir eru til varanlegra nota á því. Venjulega eru munir
þessir nauðsynlegir, til að unnt sé að nota skip í þeim tilgangi, sem
því er ætlað að þjóna. Stundum getur ágreiningur risið um hvaða
munir teljast til skipsbúnaðar.9
Meginreglan er sú, að veðréttur nái til bótakröfu, sem veðþoli eign-
ast, ef veðið skemmist eða fer forgörðum. Þetta gildir ekki um sjóveð-
rétt, sbr. 1. mgr. 211. gr. Eftir 217. gr. sigll. 1963 náði sjóveðréttur í
skipi til kröfu útgerðarmanns til skaðabóta og sjótjónsframlags vegna
tjóns á skipi, svo og hluta útgerðarmanns af björgunarlaunum. Sjó-
veðréttur í slíkum kröfum er ekki lengur fyrir hendi. Þessa breytingu
má rekja til Brússelsamningsins frá 1967, svo sem áður er vikið að.
5 Um skip og fylgifé sjá Ólafur Lárusson (1971), bls. 13-14.
6 Falkanger og Bull, bls. 49. Hins vegar getur haldsréttur stofnast fyrr, sbr. Rune, bls.
165.
7 Sbr. H 1977, 664, héraðsdóminn. Samningsveð og dómveð geta hins vegar stofnast í
skipi í smíðum. Hinn 27. maí 1967, þ.e. sama dag og Briisselsamningurinn um sjóveð
og annars konar veðréttindi í skipum var gerður, var annar samningur undirritaður
í Briissel. Hann fjallar um skráningu réttinda í skipum í smíðum (Convention Relating
to Registration of Rights in Respect of Vessels under Construction). ísland er ekki
heldur aðili að lionum. Verður eigi fjallað um hann liér.
8 Enda skal skv. 1. gr. sigll. 1985 því aðeins beita ákvaeðum þeirra um erlend skip, að
ákvæðin brjóti ekki í bága við reglur þjóðaréttar. Sbr. einnig alþjóðasamning, sem
gerður var í Brussel 1926 (International Convention for the Unification of Certain Rules
Concerning the Immunity of State-owned Ships), ásamt viðauka frá 1934. Texta samn-
ingsins er að finna m. a. lijá Hoel og Kleiven, bls. 62. ísland er ekki aðili að honum.
Sjá einnig Rosenmeyer, bls. 13 o. áfr. og Rune, bls. 154-155.
9 Sjá íslenskar dómaskrár I, bls. 206, Ólafur Lárusson (1971), bls. 13 og Rosenmeyer,
bls. 17-18.
70