Tímarit lögfræðinga - 01.06.1988, Page 18

slíkum tilvikum getur réttur, sem 2. mgr. 199. gr. veitir kröfuhafa,
verið honum mikils virði.47 Hitt er annað mál, að ekki er líklegt að
oft reyni á ákvæði þetta.48
8. HALDSRÉTTUR SAMKVÆMT 200. GR. SIGLINGALAGA
Haldsréttur er réttur vörslumanns lausafjár til að halda hlut áfram
í vörslum sínum, þar til greidd er krafa, sem vörslumaður á gagnvart
eiganda hlutarins eða þriðja manni. Haldsréttur er skyldur sjóveðrétti
í farmi og handveði að því leyti, að í öllum tilvikum er rétturinn bund-
inn því skilyrði, að rétthafi hafi tiltekinn hlut í vörslum sínum (eða
þriðji maður hafi vörslur hlutarins fyrir hönd rétthafans).
Haldsrétturinn felur í sér þvingun og er þannig úrræði til að knýja
fram greiðslu. Skiptar skoðanir hafa verið um, hvort í haldsrétti
felist almennt sjálfstæð heimild til sölu á nauðungaruppboði.40
Haldsréttur er ýmist samningsbundinn eða lögákveðinn. Er hið síðar-
nefnda algengara. Ákvæði í setturn lögum, sem heimila haldsrétt, eru
fremur fátíð. Oftar er lögákveðinn haldsréttur reistur á eðli máls. I
rétti ýmissa ríkja, þ. á m. norrænna ríkja, hefur lögákveðinn halds-
réttur t. d. lengi verið talinn geta stofnast skv. eðli máls til handa
manni, sem hefur eftir beiðni tekið hlut annars manns til viðgerðar,
flutnings, geymslu eða annarrar þvílíkrar umönnunar.50 I Briissel-
samningnum frá 1967 er aðildarríkjum hans veitt heimild til að veita
þeim, sem smíða eða gera við skip, haldsrétt, sem gengur á 'eftir sjó-
veðum skv. samningnum, en framar samningsveðum og öðrum skráð-
um eignarhöftum. Ríki Skandinavíu notuðu sér þennan rétt, er þau
breyttu siglingalögum sínum til samræmis við samninginn.
Til þeirra má rekja nýmæli 200. gr. sigll. 1985 um haldsrétt til
tryggingar kröfu vegna smíði eða viðgerðar skips. Segir í 1. mgr. 200.
gr., að sá, sem smíðað hafi skip eða framkvæmt viðgerð á því, geti
beitt haldsrétti til tryggingar kröfu sinni vegna smíðinnar eða við-
gerðarinnar, enda hafi hann vörslu skipsins. I 200. gr. er nánar kveðið
47 Sbr. Alþt. 1984 A, bls. 1055 og Innstilling VIII, bls. 77.
48 H 1966, 985 og 1968, 1034 varða hliðstætt ákvæði sigll. 1963.
49 Stefán Már Stfefánsson (1985), bls. 38-39 og heimildarrit, sem þar er vísað til. Um
norskan rétt sjá Bræklius, bls. 184 o. áfr.
50 Ólafur Jóhannesson, bls. 18.
80