Tímarit lögfræðinga - 01.06.1988, Síða 30

Almennt miðast réttaráhrif gjaldþrotaskipta við uppkvaðningu úr-
skurðar um skiptin. Frá þessu eru mikilvægar undantekningar. I þeim
tilvikum, sem reglur VIII. kafla gjaldþrotalaga heimila riftun ráðstaf-
ana þrotamanns, sem fram hafa farið á tilteknu tímabili, er jafnan
miðað við ákveðinn tíma fyrir svonefndan frestdag. Orðið frestdagur
er skýrt í 1. gr. gjaldþrotalaga. Samkvæmt því, sem þar segir, er megin-
reglan sú, að frestdagur merki í lögunum þann dag, sem skiptaráðandi
fær ósk um greiðslustöðvun, nauðasamninga eða gjaldþrotaskipti. Af
þessu og öðrum ákvæðum gj aldþrotalaga leiðir, að frestdagur getur
verið alllöngu fyrir uppkvaðningu úrskurðar um töku bús til gjald-
þrotaskipta. Það er ekki einsdæmi, að fimm mánuðir líði frá frestdegi
til úrskurðardags, sbr. t.d. 7. gr. og 2. tl. 12. gr. gjaldþrotalaga. Það
er hugsanlegt, að enn lengri tími líði milli þessara tímamarka. Þegar
skuldari biður um greiðslustöðvun, að ekki sé talað um gjaldþrotaskipti
eða nauðasamninga, hefur honum oftast verið eða mátt vera Ijóst um
alllanga hríð, að fjárhagsvandræði hans væru veruleg og a.m.k. líkindi
væru til þess, að eignir hans dygðu ekki til fullnustu allra þeirra krafna,
sem á honum hvíldu. I sumum tilvikum er kröfuhöfum, eða hluta þeirra,
einnig ljós þessi staða skuldarans. Slíkar aðstæður bjóða heim hættu á
því, að einstakir kröfuhafar neyti aflsmunar eða notfæri sér persónu-
eða hagsmunatengsl við skuldarann til þess að knýja fram greiðslu
eða áskilja sér betri tryggingar fyi'ir kröfum sínum en þeir áður höfðu.
Það er líka freistandi fyrir skuldarann undir slíkum kringumstæðum
að stýra greiðslum eða ráðstafa eignum til þeirra, sem hann telur sér
persónulega eða hagsmunalega nákomna, eða jafnvel ráðstafa eignum
til þeirra, sem ekki fara með kröfur á hendur honum, t.d. til þess að
njóta sjálfur góðs af þeim síðar. Sem dæmi um hið síðast nefnda má
hugsa sér gjafagerning skuldara til maka síns.
Riftunarreglur gjaldþrotalaga gera mögulegt fyrir þrotabú að ónýta
með afturvirkum hætti slíkar ráðstafanir í þeim tilgangi að koma í
veg fyrir mismunun kröfuhafa og til að draga fleiri eignir undir
skiptin.
Reglurnar um riftun ráðstafana hafa líka án efa almenn varnaðar-
áhrif, og hafa því sjálfstætt gildi af þeim sökum einum.
Riftunarreglur gjaldþrotalaga eru taldar tæmandi í lögunum, þann-
ig að ekki ætti að vera hægt að beita þeim með lögjöfnun á öðrum
réttarsviðum.1) Við skýringu þessara reglna hljóta menn einnig að
verða að hafa hugfast, að þær beinast gegn hinum almenna rétti manna
1) Stefán Már Stefánsson: íslenskur gjaldþrotaréttur, bls. 155.
92