Tímarit lögfræðinga - 01.11.1996, Síða 12

Það er einn helsti kostur skaðabóta, að þær bæta ekki bara galla þann, sem er
á hinu selda, heldur og fylgitjón, sem gallinn hefur í för með sér.18 Þegar
skaðabætur eru ákvarðaðar, t.d. á grundvelli viðgerðarkostnaðar, þegar mat fer
fram, fylgja þær verðbólgu. Þá ber skaðabótakrafan vexti, sbr. 7. gr. vaxtalaga
nr. 25/1987.19
Skaðabætur leiða yfirleitt til tjárhagslegrar niðurstöðu, sem er hagstæðari en
fæst, þegar afsláttar er krafist, og það er oftast auðveldara að meta og rökstyðja
skaðabótakröfu heldur en afsláttarkröfu. Skaðabætur eru, eins og áður segir, oft
ákvarðaðar á grundvelli sannanlegs viðgerðarkostnaðar, og nteð skaðabótum er
unnt að fá ýmiss konar fylgitjón bætt. Ákvörðun um fjárhæð afsláttar byggir
hins vegar á því, að fram fari samanburður á verðmæti greiðslu, annars vegar
eins og hún er með galla og hins vegar án galla, og á þeim grundvelli er
afsláttarfjárhæðin fundin.
Okostir skaðabóta eru helstir þeir, að það getur verið erfitt fyrir samningsaðila
að sanna sök á viðsemjanda sinn. Eins getur verið erfitt að leiða að því sönnur,
að tilteknir kostir eða eiginleikar hins selda hafi verið áskildir.
2.4 Afsláttur
Það einkennir afslátt, að með beitingu hans er í raun verið að leiðrétta
samning, þ.e. verðákvæði hans. Verðið er leiðrétt eða lækkað í réttu hlutfalli við
þá rýrnun, sem galli eða önnur vanefnd veldur. Er þá verðið lækkað í þeim
mæli, að umsamið samhengi haldist annars vegar milli verðmætis aðalgreiðsl-
unnar (söluhlutar, leiguhlutar eða annarrar greiðslu) og hins vegar endur-
gjaldsins (verðsins) fyrir aðalgreiðsluna.20
Segja má, að afsláttur liggi einhvers staðar á milli skaðabóta og ógildingar og
hafi í raun einkenni beggja þessara úrræða. Heimild til að leiðrétta verðákvæði
samnings með því að lækka það felst einnig í 36. gr. laga nr. 7/1936, sbr. lög nr.
11/1986, og einnig í almennum reglum um réttaráhrif brostinna forsendna. Á
grundvelli ógildingarreglna samningalaga og reglna um brostnar forsendur hafa
18 Carl Jacob Arnholm: Almindelig Obligasjonsrett, bls. 287; Bernhard Gomard:
Obligationsret, 2. del. bls. 181-182.
19 I 7. gr. vaxtalaga nr. 25/1987, sbr. lög nr. 67/1989, kemur fram, að kröfur um skaðabætur
skulu bera vexti frá og með þeim degi, er hið bótaskylda atvik átti sér stað og vera á hverjum
tíma jafnháir vegnu meðaltali vaxta af almennum óbundnum sparisjóðsreikningum hjá
viðskiptabönkum og sparisjóðum. Ef skaðabótakrafa er miðuð við verðlag síðar en hið
bótaskylda atvik varð, ber krafan þó vexti frá þeim tíma. I athugasemdum við 7. gr. segir, að
í greininni séu reglur um skaðabætur bæði innan og utan samninga. Lagt sé til, að kröfur um
skaðabætur beri almennt vexti frá þeim degi, er hið bótaskylda atvik átti sér stað. Fjárhæð
skaðabótakröfu kunni að miðast við verðlag á síðara tímamarki en tjónsdeginum. Sem dæmi
megi nefna viðgerðarkostnað á eign, sem komi fyrst til greiðslu mörgum mánuðum eða árum
eftir að tjónsatvik átti sér stað.
20 Bernhard Gomard: Obligationsret, 2. del, bls. 129.
162