Tímarit lögfræðinga - 01.11.1996, Side 22

notkun, og skyldi matið miðast við verð á söludegi. Matsmenn mátu verð
valtara af árgerð 1974 vera 900.000 krónur, en verð á valtara af árgerð 1969
630.000 krónur á grundvelli skoðunar á valtaranum og samkvæmt almennum
heimildum um söluverð notaðra tækja. Kaupandinn höfðaði mál á hendur
seljanda til heimtu skaðabóta af fjárhæð 270.000 krónur. í héraði var seljandi
sýknaður með þeim rökum, að valtarinn væri ekki haldinn galla. Hæstiréttur
taldi, að ekki væru fyrir hendi skilyrði skaðabóta, en dæmdi afslátt. í dómi
Hæstaréttar er fyrst að því vikið, að kaupandinn hafi keypt útlagningarvél og
valtara í einu lagi á 2,4 milljónir, án þess að verðið væri sundurliðað á hvort
tæki fyrir sig, og væri ósannað, að valtarinn hafi verið verðlagður sérstaklega,
þegar kaup fór fram. Þá sagði: „Eins og að framan er rakið telst áfrýjandi
(kaupandi) eiga rétt á afslætti, ... sem að álitum og með hliðsjón af matsgerð
hinna dómkvöddu matsmanna telst hæfilegur 175.000 krónur“.
I H 1989 199 (Valtaradómur) hefði í sjálfu sér ekki verið annmörkum háð að
ákvarða afslátt á grundvelli hinnar stærðfræðilegu formúlu, ef verð valtarans og
útlagningarvélarinnar hefði verið sundurgreint í kaupsamningnum.
Þegar afsláttur er ákvarðaður með framangreindum hætti, má í raun segja, að
fjárhæðin sé fundin á grundvelli svipaðra sjónarmiða og beitt er, þegar
ákvörðuð er fjárhæð skaðabóta. Á þetta t.d. við, þegar mið er tekið af viðgerðar-
kostnaði og fjárhæðin lækkuð með tilliti til þeirrar verðmætisaukningar, sem
verður á söluhlut við það, að nýir varahlutir eru notaðir. Dómarnir sýna, að í
réttarframkvæmdinni eru ekki eins skörp skil á milli afsláttar og „venjulegra“
skaðabóta eins og í fræðunum.52 I a.m.k. tveimur lausafjárkaupadómum hefur
þó verið gerð alvarleg tilraun til þess að nálgast ákvörðun afsláttarfjárhæðar út
frá hinni hlutfallslegu afsláttarformúlu.
Fyrri dómurinn er H 1944 121 (Vörubíll). Vörubifreið var seld fyrir 11.000
krónur. Hún reyndist bæði minni og eldri, heldur en upp hafði verið gefið í
skoðunarvottorði. Reyndist bifreiðin vera frá árinu 1932 í stað ársins 1935, og
hún taldist eingöngu geta borið 2000 kg. í stað 3000 kg. Dómkvaddir menn
kváðu upp það álit, að 11.000 krónur fyrir 3ja smálesta bifreið frá árinu 1935
svaraði í ágúst 1942 til 7000 króna fyrir 2ja smálesta bifreið frá árinu 1932.
Þætti kaupandinn því eiga rétt til afsláttar að fjárhæð 4000 krónur af kaupverði
bifreiðarinnar, sbr. 42. gr. kpl.
Enn frekar má þó sjá þetta í H 1988 1570 (Skurðgröfudómur). Maður keypti
skurðgröfu, og eftir kaup kom í ljós, að skurðgrafan var með ónýtan gírkassa.
Af hálfu kaupanda var á því byggt, að kaupverðið hefði verið jafnt verðmæti
ógallaðrar gröfu. Ekki var upplýst um verðmæti gröfu með ónýtan gírkassa.
Þótti ekki fært að byggja á því, að það væri söluverðið að frádregnum
viðgerðarkostnaði, þar sem nýir varahlutir voru notaðir. í dóminum sagði, að
nokkuð skorti á, að gögn hefðu verið lögð fram, sem vera þyrftu fyrir hendi,
52 Sjá um þetta atriði nánar Carl Jacob Amholm: Almindelig Obligasjonsrett, bls. 287: Knut
Rodhe: Obligationsratt, bls. 467: Um H 1989 199 sjá nánar Sigurður T. Magnússon, bls. 57
o.áfr.
172