Tímarit lögfræðinga - 01.11.1996, Blaðsíða 21

Ef hlutur hefur verið seldur undir sannvirði, er hagstæðara að krefjast
skaðabóta í stað afsláttar.51 Ef notaðar eru sömu tölur og í dæminu hér að ofan
að öðru leyti en því, að umsamið kaupverð er kr. 800 í stað kr. 1.200, lítur þetta
þannig út í formúlunni:
X . 900
800 ' 1.000
Hér er X, þ.e. afsláttarverðið, kr. 720, þ.e. 800 - 80 (1/10 af kr. 800) = 720.
Skaðabætur yrðu eftir sem áður kr. 100, þ.e. ef þær eru reiknaðar út frá
verðmætisrýrnuninni einni. Yfirleitt má hins vegar ganga út frá því, sem áður
er að vikið, að hlutir séu seldir á sannvirði, nema annað sannist, og skiptir þá
ekki máli, hvort krafist er afsláttar eða skaðabóta. Hin fjárhagslega niðurstaða
verður sú sama.
5.2 Aðferðir dómstóla við að ákvarða fjárhæð afsláttar í lausafjárkaupum
I þeim íslensku dómum, þar sem afsláttur hefur verið dæmdur, hefur stundum
skort á, að fyrir hendi væru nægar upplýsingar svo hægt væri að notast við hina
stærðfræðilegu formúlu. Afsláttur hefur eigi að síður verið dæmdur og þá að
álitum.
I H 1955 665 (Skrúfudómur) voru keyptar hingað til lands skrúfur, sem voru
afgangsvörur frá herliði, sem dvalið hafði á Ítalíu. Umsamið kaupverð var
107.882 krónur. Kaupandinn taldi vöruna gallaða og kvartaði tímanlega vegna
gallans. I máli kaupanda á hendur seljanda gerði kaupandi aðallega kröfu um
riftun, en krafðist til vara afsláttar. Dómkvaddir matsmenn töldu í matsgerð, að
matsverð varanna miðað við útlit væri 67,6% af verðmæti ógallaðrar vöru, en
miðað við söluhæfi væri verð þeirra 58,6% af kaupverði. Riftunarkröfu var
hafnað. Hins vegar þótti á það mega fallast með kaupanda, að vörurnar hefðu
verið nokkru lélegri vara og verr seljanleg en stefnandi mátti búast við, þegar
litið var til þeirra upplýsinga, sem kaupanda höfðu verið gefnar um vöruna og
verð hennar. Þætti stefnandi því eiga rétt á nokkrum afslætti af verði þeirra af
þessum sökum, enda yrði að telja sannað, að kvartað hefði verið nægilega fljótt
yfir göllunum. Þá sagði, að þegar litið væri til atvika málsins, þætti afsláttur
hæfilega ákveðinn 10.000 krónur.
í H 1989 199 (Valtaradómur) hafði kaupandi á árinu 1984 keypt tvær
þungavinnuvélar af seljanda, og var kaupverð beggja vélanna ósundurliðað
2.400.000 krónur. Önnur vélin (valtari) var í kaupsamningi sögð af árgerð 1974,
en valtarann hafði seljandinn keypt notaðan í Svíþjóð árið 1982. Þegar
kaupandi hugðist panta varahluti í valtarann, kom í ljós, að hann var af árgerð
1969. Kaupandi fékk dómkvadda matsmenn til að meta áætlaðan verðmun á
valtara af þessari tegund af árgerð 1969 og árgerð 1974 miðað við eðlilega
51 Ólafur Lárusson: Kaflar úr kröfurétti, bls. 115.
171