Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1929, Blaðsíða 76

76
um niður í miðlungssólir, sem eru allt að 400 sinnum
minni að þvermáli, og svo aftur úr miðlungssólum niður i
dvergsólir, sem eru ekki meira en þetta 750 til ^/too af þver-
máli miðlungssólna?
13. Skýring Jeans. Russell og aðrir hafa reynt
að sk5rra þetta með ýmsu móti, en ekki fundið neina sæmi-
lega skýringu. Sir James Jeans skýrir þetta aftur á móti
þannig, að stærstu og Ijóssterkustu sólirnar, risasólirnar, séu
orðnar til úr geislaefnum, þyngri en þeim, sem finnast hér
á jörðu, þar sem hver frumeind hafi enn 2 eða jafnvel 3
rafeindahringi (K, L og M hringi) umhverfis sig og geisli frá
sér óhemju af orku fyrir það, að rafeindirnar úr M- og L-
hringnum kastist inn að kjarna og ónýti í honum svo og
svo margar öreindir (protonj. t*egar svo allar rafeindirnar i
L- og M-hringunum séu eyddar, skreppi risasólin saman og
verði að miðlungssól, þar sem K-htingurinn einn er eftir
utan um kjarnann. f*egar svo allar rafeindir í K-hringnum
hafi ónýtt jafnmargar öreindir í kjarna og þær sjálfar eru,
skreppi miðlungssólirnar aftur skyndilega saman og verði að
dvergsólum, þar sem leifarnar af frumeindakjörnunum liggja
hver iipp að öðrum og mynda úr því hið fastasta, þyngsta
og þéttasta efni, sem til getur verið. En stærðarmunurinn á
sólunum, risasólum, miðlungssólum og dvergsólum, stendur
af sér eins og lengd hringgeislanna i frumeindum með 1, 2
og 3 rafeindahringum, eins og 1, 4 og 9. Með Sir James
Jeans eigin orðum hljóðar skýring þessi svo:
»Stökkbreytingin við samdrátt sólnanna stafar að siðustu
af þeirri staðreynd, að frumeindirnar, sem sólirnar eru
orðnar til úr, eru ekki úr samfelldu efni. Þýðingarmesti
hluti frumeindarinnar, hinn pósitívt hlaðni kjarni í henni
miðri, er minnstur, en einmilt fyrir það felur hann lika í
sér mestan »massa« eindarinnar. Annars er frumeindin
mjög opin og innantóm og jafnvel innantómari en nokkurt
sólkerfi. Rað má líkja kjarna hennar við sólina, en um-
hverfis hann fljúga hinar negatívu rafeindir Iikt og reiki-
stjörnur i misviðum brautum. Rafeindir þessar geta myndað
1, 2, 3 eða fleiri hringa umhverfis kjarnann. Fyrir þann
óhemju hita, sem er inni i sólstjörnunum, eru nú frumeind-
irnar smámsaman sprengdar upp. En þegar hitinn eykst,
minnkar frumeindin óhjákvæmilega um heilan hring í einu,
og þessi stökk í stærð hverrar frumeindar lýsa sér í stökk-
um þeim, sem eru milli sólstærðauna. Hringgeislar (radiij