Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1929, Side 136

136
Eins og s^'nt hefir verið fram á (i III. kafla) stafar geisla-
magn sólnanna sumpart og sennilega aðallega af þvi, að svo
og svo margar efniseindir ónýtast á hverju augnabliki í iðr-
um þeirra, og sumpait af þvi, að svo og svo margar eindir
þungra geislandi efna leysast upp í önuur léttari frumefni,
er siðar koma í ljós á yfnborði sólnanna, en allt hefir þetla
feikna geislan í för nieð sér. Þegar efniseindirnar ónýtast,
snúast þær upp í eintóma geislaorku; fáeinir sterkir geisla-
stafir (photonj myndast. En á leið sinni út að ylirborði sóln-
anna brotna þeir í marga smærri og veikari geislastafi, er
siðan yfirgefa sólirnar í líki Ijóss og hita. t*eir hverfa að
mestu út í geiminn. en ofurlitið brot af þeim nær til hinna
dimniu, köldu hnatta, jarðstjarnanna, og á aðeins einstöku
jörð tekst þeim að ala lif og gróður.
Ljósið er í æðsta stirfsmarki sinu, þegar það fer f}rrst að
streyma, og er þá útfjólublált og fjólublatl; svo smaeykst bylgju-
lengd þess og það færist úr fjólubláu yfir í blátt, grænt, gult
og rautt. Þaðan hverfur það yfir í útrautt og verður að siðustu
að dimmum hitabylgjum, sem hafa lillu orku i sér fólgna.
Likt þessu er því farið með hitann. Heimsrásin hefst á
þessum feikna hita, er ríkir i iðrum sólnanna og skiplir
milliónum stiga, og endar á alkuli þvi og aldeyðu, er rikir
í himingeimnum, því að hitinn dreifir sér smámsaman og
jafnar sig, og verður að ónýtilegri orku. Og þegar siðasta
sólin er útbrunnin, rikir alkulið um endilangan geiminn.
Allt er þá dáið hita- eða öllu heldur kulda-dauða.
En hvað verður þá? Taknar það endalok alls — eða hvað?
— Hvað er orðið af hinni feiknalegu geislaorku, sem allar
sólir himingeimsins höfðu geislað frá sér um billiónir ára
með ónýtingu efnisins, sem i þeim var? Er hún oiðin að
engu, eða hefir hún jafnað sig og dreit't sér um ómælis-
geimirin, og orðið að ónýtilegri orku? Eða hefir henni slegið
niður altur í alkuli himingeimsins eins og hrimi? Hefir
Ijósið altur lokað sig inni í smásveipum þeim, er vér nefn-
um rafeindir og efniseindir, og er það þar með orðið að
efnivið nýrra heima? Vér vitum, að slik hringrás er ekki
óalgeng i náttúrunni; eða hvað er algengara en að vatn t. d.
gufi upp og eimist, en verði svo aftur að hrími og ís? Hér
erum vér komnir að meginspurningunni, hvort heimslokin
tákni endalok alls eða uppliHf nýrrar þróunar.
5. Endalok eöa nýtt npphaf? Þegar heimur
sá, sem vér nú byggjum, hefir dáið »kulda-dauða« sinum,