Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1929, Síða 145

U5
mitt þess vegmi, sem þeir Rutherford og Soddy komu fram
með lilgátuna um hina »sjálfkrafa upplausn« (sponlaneous
disintegration) geislandi efna 1903, að þeir gátu ekki bent á
neina ákveðna orsök þessa.
Auðvitað getur sagan endurtekið sig og enn einu sinni
sýnt fram á það, er menn hnfa aflað sér fyllri þekkingar,
að það, sem leit út eins og einhver duttlungur nátlúr-
unnar, stafi af óhjákvæmilegum orsökum. Regar vér i dag-
legu lífl voru tölum um likindi, þá stafar það venjulegast af
ónógri þekkingu; vér getum t. d. sagl, að það líti út fyrir
rigningu á morgun; en veðurfræðingur, sem veit, að djúp
lægð er að færast austur yfir Atlanzhaf, getur sagt það fyrir
með nokkurn veginn fullkominni vissu, að það rigni, í lönd-
unum austan við lægðina, á morgun. Og svo er um fleira.
óvissa hinnar nýrri eðlisfræði um það, hverju fram muni
vinda, getur því stafað af þekkingarskorti á hinu eiginlega
eðli náttúrunnar.
Enn má nefna dæmi, sem sýnir, hvernig þetta gæli atvik-
azt. Snemma á þessari öld uppgötvuðu þeir Mc Lennan,
Rutherford o. fl., eins og sagt er frá í II, 19, nýja legund
geislunar í gufuhvolfi jarðar, sem var mjög sterk og gat
frekar smogið föst efni en bæði X-geisIar og gammageislar.
Vér vitum nú, að þessir geimgeislar koma einhversstaðar
langt að utan úr geimnum, og að þeir hafa mikil áhrif á
föst efni, geta smogið þau og leyst upp efniseindir þeirra
unnvörpum. Reim hefir meðal annars verið beitt til þess
að hafa áhrif á kynfrymi lifandi vera; og þeir hafa, að því
er virðist, verið valdir að svonefndri stökkbreytni (mutationj
í ölluru líkamsskapnaði afkvæmisins.
Nú hugkvæmdist mönnum, að einmitt þessir geislar gætu
verið orsökin að upplausn hinna geislandi efna. Ef geislar
þessir hittu einhverja eindina, gat verið að hún fengi eins og
sólstungu eða hifaslag, leystist upp og dæi. Það varð að
finna ráð til þess að gera út um þetta og það var auðfundið.
Það var farið með ögn af radíi niður í djúpa kolanámu,
þangað sem engir geimgeislar gálu náð, en radiið leystist
upp eftir sem áður og i nákvæmlega sama hlutfalli og áður.
Þessi tilgáta brást þess vegna. En sennilega vænla margir
eðlisfræðingar þess enn, að einhver önnur eðlileg, utan að
komandi orsök finnist, er geti skýrt upplausn hinna geisl-
andi efna, og þá ætti »dánartala« eindanna að l'ara eftir
styrkleika þessa utan að komandi afls í hverju einstöku
19