Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1929, Síða 150

150
á móli umhverfinu og bjargað sér alveg furðulega, hvað
skyldu þá skyni- og skynsemi gæddar verur geta gert, sem
eygja marga möguleika? Mundu þær ekki hafa valfrelsi og
gela kosið þann kostinn, sem þeim þykir vænstur; og mutidu
þær jafnvel ekki gela fundið upp á eiuhverju nj’ju?
f’annig opna hin nýrri vísindi allar gæltir fvrir skynsam-
legu viðhorfi við lilverunni og ráðgátum hennar, án þess þó
á nokkurn hált að slá af hinum strangvísindalegu kröfum
til nákvæmni og rökfestu. Það er jafnvel svo, að hin nýrri
vísindi eru komin langt fram úr verkfræðinga visindum 19.
aldar og krefjast miklu meiri stærðfræðilegrar og eðlisfræði-
legrar menntuuar lil þess, að mönnum verði unnt að fást
við allar þær fínu og flóknu stærðfræðilegu ráðgátur, sem
visindin nú leggja fyrir þá. Hafi það verið verkfræðingarnir,
sem réðu hinni vélrænu heintsskoðun 19. aldarinnar, er
óhælt að segja, að það séu aðallega stærðfræðingar og eðlis-
fræðingar, sem ráði hinni aflrænu, stærðfræðilega mófuðu
heimsskoðun 20. aldarinnar, og þeir hafa óneitanlega eygt
fleiri tnöguleika en þenna eina, að öllu væri fyrirkomið á
vélrænan hált.
Mönnum gæti nú ef til vill að síðustu þótt gaman að vita,
hvers vegna menn eins og Einstein og Jeans geta gert ráð
fyrir einhverri mikilli og voldugri vitsmunaveru og allsherjar
reilcnimeistara, er búi að baki tilverunni og hafi ráðið lög-
um hennar og lofum.
Aftur er það Jeans, sem hefir gert nokkra grein fyrir þessu
og er hugsanaferill hans á þessa leið:
Náttúran virðist fara mjög eftir hreinum stærðfræðilegum
reglum og það meira að segja reglum, sem ekki hafa fund-
izt við athugun og reynslu, heldur reglum, sem eru komnar
beint út úr höfði stærðfræðingsins, eins og t. d. reglurnar
um líkindin, reglurnar um það, hvernig fara eigi nteð »ima-
ginærar« tölur, eins og t. d. 1 — 1 — og allar þær reglur og
formúlur, sem fundnar eru í fjölvíddafræðinni /multidimen-
sional geometryj.
Að vísu hefir náttúran gefið mönnum tilefni til að finna
og hugsa upp sumar af reglum þessum og formúlum, —
vér hefðum t. d. aldrei farið að hugsa oss möguleikana fyrir
fjölviðu rúini, ef vér hefðum ekki þekkt þessar þrjár víddir,
sem koma i ljós í voru eigin rúmi, — en samt sem áður
fer svo margt af þvi, sem stærðfræðingar hafa hugsað upp
í hinni hreinu stærðfræði, svo langt fram úr því, sem veru-