Hugur - 01.01.1991, Blaðsíða 21

HUGUR „Skilningur er eftirsóknarverður í sjálfum sér“ 19
Pér nefnduð það í fyrirlestri yðar hjá Félagi áhugamanna um
heimspeki — og hafið raunar oft vikið að því áður — að þér teljið
engan eðlismun vera á heimspeki og vísindum: heimspeki sé einmitt
sú grein vísindanna, sem sértœkust er.
Rétt er það.
En hvernig getið þér talið siðfrœði og stjórnspeki vera vísinda-
greinar, aðeins mjög sértœk vísindi?
Þarna var góð spuming. Ég held hún sýni að ég verði að draga
svolítið í land um að heimspeki sé vísindagrein.
Heimspeki af því tæi sem ég iðka er ekkert annað en mjög
óhlutbundin, sértæk vísindi. Siðfræði er svolítið annað, þó að sumt sé
líkt með henni og vísindalegri heimspeki. Til að mynda aðferðirnar
sem beitt er. Siðfræðingur leitar að alhæfum reglum mannlegs
siðferðis, reglum sem leiða má af sérhæfari reglur sem maður fylgir
fyrir. Þessi viðleitni er dæmigerð fyrir alla heimspeki, og raunar fyrir
vísindi lfka. Á hinn bóginn sé ég enga leið til að fást við spurningar
um verðmæti eins og spurningar um eðli heimsins.
Svo að þér gerið greinarmun á tvenns konar heimspeki: vísinda-
legri heimspeki og verðmœtaheimspeki. Og þér teljið að þeim séu
aðferðir að nokkru leyti sameiginlegar. En hvað er það þá helst sem
á milli her?
Meginmunurinn held ég að sé sá að í vísindum höfum við
forsagnir sem við síðan berum saman við staðreyndir, en í siðfræði
getur maður á endanum ekki byggt á öðru en sínu eigin verðmæta-
mati. Þessu fylgir að í siðfræði hljótum við fremur að styðjast við
samkvæmniskenningu um sannleikann en samsvörunarkenningu.
Þetta er stórfróðlegt. Það vœri gott að þér skrifuðuð bók um þetta
síðasta atriði.
Ég hef birt litla ritgerð sem snertir þetta, en mér finnst hún lítið
segja nema sjálfsagða hluti. Hún heitir „Um eðli siðferðilegra
verðmæta“ — „On the Nature of Moral Values“. Hún kom í
ritgerðarsafni sem var tileinkað þeim Stevenson, Brandt og Frankena
fyrir þremur árum, útgefnu af Michiganháskóla. Og svo var hún
endurprentuð í Critical Inquiry.
í framhaldi af því sem þér sögðuð um vísindaheimspeki og
verðmœtaheimspeki œtti ég kannski að spyrja yður hvað vísindi séu
að yðar áliti. En það er alltof stór spurning; má ég ekki heldur spyrja