Hugur - 01.01.1991, Page 29

HUGUR „Skilningur er eftirsóknarverður í sjálfum sér“ 27
Hvað varðar einstaka ameríska heimspekinga þá hef ég aldrei haft
mikla þolinmæði gagnvart William James. Og ég dái ekki Peirce eins
og svo margir gera. Hann var að vísu merkilegur rökfræðingur. í
heimspeki fékk hann nokkrar góðar hugmyndir; en svo skrifaði hann
ókjör af frumspeki sem mér hefur aldrei lærst að meta. Þessir tveir
hafa látið mig alveg ósnortinn. Dewey finnst mér þreytandi. Ég veit
að vísu að ég stend honum nærri í mörgum greinum, einkum í
efnishyggju minni sem hefur eflst mjög með árunum. En hann hafði
aldrei nein áhrif á mig.
C. I. Lewis hafði áhrif á mig — hlýtur að hafa haft þau; hann
kenndi mér á Harvard. En auðvitað er ég öldungis ósammála honum
vegna þess að hann reisti allar kenningar sínar á greinarmun
rökhæfinga og raunhæfinga, og þeim greinarmun hafna ég eins og
þér vitið. Við þetta bætist að ég er andsnúinn háttarökfræði hans, rök-
fræði möguleika og nauðsynjar.
Carnap er sá heimspekingur sem mótaði mig mest; og í rökfræði
þeir Russell og Whitehead og allur pólski rökfræðiskólinn. Ég er
Evrópumaður í heimspeki, meira að segja „ættaður" af meginlandi
Evrópu.
Hvað um skyldleika yðar við Ludwig Wittgenstein?
Hann er sérkennilegur að því leyti að mér féll ekki fyrra höfuðrit
Wittgensteins, Tractatus Logico-Philosophicus. Mér þótti
Wittgenstein hafa að mestu leyti rangt fyrir sér í þeirri bók. Svo
komu Philosophische Untersuchungen út eftir dauða hans. Þá bók las
ég ekki fyrr en seint og um síðir, þegar mér varð ljóst að ekki var um
annað meira talað meðal starfsbræðra minna. Og ég varð seinn til að
læra að meta bókina — vegna þess að ég var fyllilega sammála
Wittgenstein um allt sem máli skipti, svo sammála að ekkert kom
mér á óvart í bókinni og ég gat þar með ekkert af henni lært. En
skoðanir okkar Wittgensteins eru nauðalíkar, ekki þó alveg allar; en
ég hafði komist að mínum niðurstöðum sjálfur.
Á íslandi er nokkur áhugi á Wittgenstein. Haldið þér að eftir eina
öld eða tvœr verði litið á verk hans sem sígilda heimspeki — ef
mannkynið lifir þá enn og hugsar um heimspeki? Verða þau talin
sambœrileg við Ritgerð Humes eða siðfrœði Kants eða Aristótelesar?
Eða kannski við bcekur sem standa skör lœgra, en eru þó sígild rit,
eins og Nytjastefna Mills til dæmis?