Hugur - 01.01.1991, Síða 50

48
Tvœr kreddur raunhyggjumanna
HUGUR
að sérhver hugmynd hlyti annaðhvort að eiga rætur beint í skyn-
reynslu, eða þá að vera samsett af hugmyndum sem þar ættu rætur;
og með því að fylgja ábendingu frá Tooke gætum við umorðað þessa
kenningu á merkingarfræðimáli með því að segja að ef unnt eigi að
vera að leggja skilning í heiti verði það annaðhvort að vera nafn
skynreyndar eða samsett úr slíkum nöfnum eða stytting á slikri sam-
setningu. Þannig fram sett tekur kenningin ekki af tvímæli um hvort
skynreyndir eru heldur atburðir í skilningarvitunum eða skynjanlegir
eiginleikar; og ekki er ljóst af henni hvers konar samsetningar eru
leyfilegar. Ennfremur er kenningin óþarflega og óheyrilega ströng þar
sem hún krefst þess að hvert orð fyrir sig sé vegið og metið. Það er
skynsamlegra og helst samt innan marka þess sem ég nefni róttæka
smættarhyggju, ef við lítum á heilar staðhæfingar sem þær einingar
sem koma skilningi á framfæri — og krefðumst þannig að unnt eigi
að vera að þýða staðhæfingar okkar í heild yfir á skynreyndamál, en
ekki að þær þurfi að þýða orð fyrir orð.
Þessari lagfæringu hefði án efa verið vel tekið af Locke, Hume og
Tooke, en í reynd varð hún að bíða mikilvægrar viðhorfsbreytingar í
merkingarfræði — þess nýmælis að tekið var að líta svo á að fyrst og
fremst staðhæfingar en ekki heiti fælu í sér skilning. Þessi
viðhorfsbreyting sem sjá má stað í Bentham og Frege, býr að baki
hugmynd Russells um ófullgerð tákn sem eru skilgreind í sam-
hengi;16 hún birtist einnig í sannreynslukenningunni um skilning, því
það sem við sannreynum eru staðhæfingar.
Talsmenn róttækrar smættarhyggju litu nú á staðhæfingar sem
frumeiningar, og settu sér það verkefni að tilgreina skynreyndamál og
sýna hvernig þýða má allt annað skiljanlegt tal yfir á það,
staðhæfingu fyrir staðhæfingu. Carnap hóf þetta starf í bók sinni
Rökgerð heimsins (Der Logische Aujhau der Welt).
Málið sem Carnap lagði til grundvallar var ekki skynreyndamál í
þrengsta hugsanlega skilningi, því það hafði einnig að geyma
táknkerfi rökfræðinnar allt upp í æðri mengjafræði. Raunar hafði það
að geyma mál hreinnar stærðfræði eins og það lagði sig. Verufræðin
sem fólst í því (það er, gildissvið breytna þess) náði ekki aðeins yfir
skynreyndir, heldur einnig mengi, mengi mengja og svo framvegis.
Til eru þeir raunhyggjumenn sem mundi blöskra slíkt bruðl. Camap
16 Sjá From a Logical Point of View, s. 6.