Hugur - 01.01.1991, Side 66

64
Kenningar um merkingu
HUGUR
prófunum takist málvísindamanninum að koma sér upp talsverðu
safni atvikssetninga eins og „Gavagai" sem eru þannig að hann fari
nokkuð nærri um áreitismerkingu þeirra; það er að hann geti á næsta
áreiðanlegan hátt tengt þessar setningar ákveðnu áreiti líkt og hann
tengdi setninguna „Gavagai“ því að kanína væri nálægt. Við getum
jafnvel gefið okkur að málvísindamaðurinn geti með tíð og tíma farið
að spyrja einfaldra spurninga til að renna stoðum undir þær niður-
stöður sem hann hefur komist að. Til þessa þyrfti hann þó að koma
sér upp einhvers konar grunni að málfræði fyrir tungumálið sem
glímt er við og til að það mætti takast yrði hann að líkindum að vera
kominn vel á veg í þýðingunni. Ótal önnur vandamál spretta einnig á
þessari leið, svo sem í tengslum við aðrar setningar en einfaldar
atvikssetningar og ýmis atriði önnur í framkvæmd athugananna. Við
getum þó horft framhjá slíkum vandamálum hér án þess að það breyti
á endanum miklu um niðurstöðumar.
Þýðingabrigði og verufrœðilegt afstœði
En hversu langt höfum við þá komist í átt að þýðingu á tungumáli
frumbyggjanna? Við höfum þarna ákveðið safn setninga sem eru
þannig að við vitum undir hvaða kringumstæðum frumbyggjarnir
hneigðust til að samsinna þeim og hverjum ekki. Hugsanlega gætum
við síðan reynt að tiltaka setningar sem samsinnt yrði undir sömu
kringumstæðum í okkar eigin tungu. Það er hins vegar augljóst að
því fer fjarri að þetta dugi okkur sem þýðing á tungumáli
frumbyggjanna. Við þurfum meira en aðferð til að para einhvern
tiltekinn fjölda setninga á máli þeirra við setningar á okkar eigin
máli. Enn eru til setningar sem eru annarrar gerðar en þær sem
rannsóknin náði til, og eins er að hversu margar setningar sem við
kunnum að hafa rekist á þá munu alltaf vera til aðrar setningar sem
við höfum enn ekki heyrt. Þetta á í það minnsta við um öll þau
tungumál sem við þekkjum. Ef þýðingin á að vera til einhvers nýt
verður hún að gera okkur kleift að þýða slíkar setningar þrátt fyrir að
við höfum aldrei heyrt þær fyrr. Þýðingin, eða þessi forskrift að
þýðingu, þyrfti jafnvel að gera okkur kleift að mynda nýjar setningar
á tungumálinu, það er setningar sem við ekki þekktum fyrir. Fyrr
gætum við ekki fallist á að verkefni okkar væri að fullu lokið. Eina
leiðin sem við blasir til að þetta megi takast, er í líkingu við