Hugur - 01.01.1992, Síða 43

HUGUR Er heimspeki framtíðarvon skólakerfisins?
41
og samskiptum við til dœmis foreldra þar sem hin heimspekilega sam-
rœðuhefð er ekki fyrir hendi? Með öðrum orðum: Er hcetta á því að
heimspekikennslan geti orðið að mjög einangruðu fyrirhœri frá öðrum
þáttum í lífi harnanna?
En sjáðu til. í skólunum eins og þeir eru núna hafa börnin ekkert
tækifæri til að koma lífsreynslu sinni utan skólans að og skoða hana. I
heimspekinni er þeim frjálst að draga eigin reynslu fram í sviðsljósið.
Þau koma með dæmi úr hversdagsleikanum sem verða innlegg í
umræðuna, segja til dæmis: „Ég þekki mann sem gerði þetta eða hitt“.
Og þar með verður líf þeirra utan skólans að viðfangsefni.
í öðru lagi þetta: Rétt eins og heimilið veldur barninu firringu
vegna skorts á heilbirgðri skynsemi, þá veldur skólinn því líka firringu
með skynseminni sem þar ríkir. I fyrstu er skólinn þeim sem himna-
ríki sem þau flýja í frá óreiðunni heima hjá sér, deilum við systkini sín
og fleiri vandamálum og þau njóta reglunnar og skynseminnar sem
ríkir í einu og öllu í skólanum. En smám saman komast þau að því að
reglan og skynsemin sem í skólanum ríkja eru algerlega ósveigjanleg
og veita þeim ekkert svigrúm til sjálfstæðrar hugsunar. Þetta er kerfi
sem hefur engan áhuga á sjálfstæðri hugsun bamanna heldur aðeins að
þau tileinki sér tilbúin viðhorf og reglur.
Mig langar til að nefna aðra hugsanlega gagnrýni. Er mögulegt að
harnaheimspekin geti leitt börnin út í öfgafuUa efahyggju? Nú vitum
við að engin lausn er til á heimspekilegum vandamálum og með gagn-
rýnni hugsun má efast um nánast allt. Er ekki hœtta á því að í námi
þar sem hörnin hafa enga fyrirframgefna mœlikvarða, heldur vega og
meta allt og taka ekkert sem gefið, þá leiðist þau út í efahyggju,
viðurkenni engin gildi?
Jú, ég þekki raunveruleg dæmi um að þetta hafi gerst. Hins vegar
tel ég að það séu kostir sem til lengri tíma litið bæta margfalt upp
einstök tilfelli afleiðinga af þessu tagi. Sú aðferð að skiptast á
skoðunum, hlusta hvert á annað og koma með gagnrök, gera
nemendurna jafnfrjálsa til að vera andsnúnir efahyggju rétt eins og að
aðhyllast hana. Efahyggjumaðurinn í nemendahópnum fær andsvör
annarra. Hann getur hins vegar stundum neitað fram í rauðan dauðann
öllum rökum hinna en í samræðufélaginu sem þróast í barnaheim-
spekibekknum fær hann að minnsta kosti gagnrýni á efahyggju sína.