Hugur - 01.01.1992, Síða 48

46
Hreinn Pálsson
HUGUR
auðveldast að koma því á framfæri við nemendur með því að raða
einstökum hlutum þess saman.
Nálgun Lipmans er gjörólík, hann vill beina sjónum að æðri hugsun
nemenda í heild sinni. Það kann t.d. ekki góðri lukku að stýra, að hans
áliti, að gefa yngri nemendum eingöngu hlutbundin verkefni. Þjálfun í
æðri hugsun hefst ekki með þjálfun í einstökum leikniþáttum heldur er
það hugsunin sjálf sem myndar aðstæðumar eða rammann sem gerir
það kleift að þjálfa tiltekna leikni. Hinir einstöku leikniþættir gagnrýn-
innar hugsunar eru innbyggðir í samræðuna, leikniþjálfunin kemur af
sjálfu sér, hún fylgir í kaupbæti, um leið og nemendur taka þátt í
heimspekilegum samræðum.
Ég held að hefðbundna nálgunin sé uppskrift að stagli og þar með
að leiðindum. Mér kæmi ekki á óvart þó að ein undirrót skólaleiðans
sem hellist yfir 9 ára nemendur og eldri væri sú að ekki eru gerðar
kröfur til æðri hugsunar þeirra, þeim er gert að leggja hlutina á minnið
en ekki að pæla í þeim. Allir, sem þekkja til bama eða geta rifjað upp
barnið í sjálfum sér, vita að börnum eru pælingar eðlislægar og
nauðsynlegar.
Samræður krefjast þess að gengið sé út frá ákveðnum samræðu-
grundvelli og takmarkið er að taka reynslu nemenda til umfjöllunar.
Lipman fer þannig að þessu að hann skrifar heimspekilegar skáld-
sögur um krakka sem eru á svipuðum aldri og fyrirhugaðir lesendur. í
textanum er dregin upp mynd af hugsandi börnum sem leitast við að
brjóta ýmis mál til mergjar og gjarnan með aðstoð kennara sinna.
Gengið er í sögu heimspekinnar sem hugmyndabanka en hvergi er
minnst einu orði á heimspekinga heldur eru hugmyndir þeirra settar
fram á einfaldan hátt út frá hversdagslegri reynslu okkar.
Dæmigerð kennslustund í barnaheimspeki gengur þannig fyrir sig
að lesinn er upphátt kafli eða sögubútur. Því næst leita nemendur að
hugmyndum í eða út frá því sem lesið var. Að lokum eru uppástungur
nemenda teknar til rökræðu. Oftast er verið að gera eitt af þessu
þrennu: lesa, leita, rökræða.
Lesturinn gengur yfirleitt þannig fyrir sig að hver nemandi les eina
efnisgrein, reglan er sú að nýr lesari tekur við þegar spássían dregst
inn til hægri. Þetta einfalda fyrirkomulag venur nemendur við
verkaskiptingu sem tryggir öllum jafnan hlut. Að vísu er sá fyrirvari
settur að leyfilegt sé að segja pass og sleppa þar með úr lestrarröðinni