Fróðskaparrit - 01.01.2009, Qupperneq 32

30 KYN OC MÁLSLIGUR HUCBURÐUR TIL FØROYSKA TALAÐA FRÁBRIGDIÐ - NAKRAR ÁBENDINCAR
hava eitt sett av spurningum og eitt sett av
svørum, ið fólkini velja í. Úr hesum kann so
prosentpartur verða roknaður fyri hvønn
bólkin, ið talan er um, fyri at siga nakað um
bólkar mótvegis heild.
Samrøðurnar við heimildarfólkini til
ritgerðina snúðu seg um sjey spurningar, fyri
at øll skuldu tosa um somu evni. Fyri at fáa
opnar samrøður í lag, har heimildarfólkini
tosaðu frítt við egnum orðum, vórðu eingi
svør givin at velja í. Hetta var týðandi fyri ta
kanningina fyri at lýsa, um fólk í fríðari sam-
røðu valdu ávikavist 'nýggj ensk tøkuorð’,
'altjóða orð', 'danismur’ ella 'føroysk nýggj-
yrði' í sínum nátúrliga máli. Sostatt er eingin
'heild’ at rokna út, sum kann nýtast til at lýsa
í prosentum, 'hvat einstaklingar hava svarað’,
og tí kunnu álítandi signifikansrokningar
neyvan gerast úr tilfarinum. Av hesum sama
verður tískil orðaskifti gjørt í staðin um rák í
bólkunum av heimildarfólkum. Hetta verður
gjørt við at samanbera títtleikan av áður-
nevndu sløgum av orðum. Samanbering-
arnar millum bólkar verða gjørdar við brigdl-
unum a) kyn og b^) stig av útbúgving, sam-
eint við b2) um útbúgvingin er tikin heima í
Føroyum ella uttanlands sum grundarlag fyri
bólkingina av fólkunum. Við at hyggja at
orðavali í teimum ymisku bólkunum a)
kvinnur mótvegis monnum, og b) styttri út-
búgving mótvegis langari útbúgving fyri at
seta úrslit upp ímóti hvørjum øðrum, verður
roynt at lýsa eitt rák, ið kann sigast at vera at
finna í hesi lítlu fjøldini av 60 fólkum.
Sostatt er ikki gjørligt at siga, um munir-
nir, ið eru funnir, eru signifikantir í samfelag-
num sum heild. Heldur man kunna sigast, at
tað, ið er funnið, gevur ábendingar, ið kunnu
vera áhugaverdar at lýsa - vátta ella avsanna
- við øðrum slagi av kanningum.
Heldur ikki til pinkukanningina eru signi-
fikanskanningar gjørdar, tó at spurningahátt-
ur við svørum egnar seg til tílíkar útrokn-
ingar. Men við einans tjúgu fólkum vera signi-
fikansrokningar ongantíð heilt eftirfarandi,
og tær vórðu ikki gjørdar her. Pinkukanning-
in er sostatt ikki gjørd fyri at lýsa, um mun-
irnir millum svørini frá kvinnum og monn-
um eru signifikantir, men helst fyri at kunna
siga eitt sindur meir um málnýtslu (ið kemur
fram í samrøðunum) mótvegis hugburði, tá
fólk verða spurd. Hugsandi er, at svørini
kunnu siga eitt sindur um, hvussu rákið er í
2009 samanborið við tað, ið tyktisk koma
fram í kanningini til meistararitgerðina í
2006.
3.0 ÁSTØÐI: MÁLBRIGDI OG
SAMFELAGSBÓLKAR
3.1 Brot úr bókmentum um evnið
'samfelagsbólkar og val av frá-
brigdi’
í altjóða høpi hevur rættiliga nógv verið
skrivað um samfelagsbólkar og mál. Felags
fyri fyrstu kanningarnar (heilt upp í 60- og
70-árini) vóru uppáhald og ástøði um, at
málið hjá fólki í lægri samfelagsbólkum lagar
seg eftir málinum, ið verður nýtt av fólki á
hægri sosiobúskaparligum stigi, tí hetta
seinra hevur almenna virðing í samfelagnum.
Eitt uppáhald hevur so eisini verið, at kvinnur
í størri mun enn menn laga mál sítt eftir
standardfrábrigdinum við almennari virðing.
Eitt annað ástøði hevur eisini verið, at tey
staðbundnu málførini hava fjalda virðing, og
- hóast undir trýsti frá standardfrábrigdin-
um - verða tey nýtt á sínum økjum, tá mál-
brúkarar vilja vísa tekin um samleika og sam-
hald. labov (1990: 210, 213, 215) tekur sam-