19. júní - 19.06.1982, Page 43

Konur hófu sókn
Á þeiin liðlega sextíu árum sem
liðin eru frá jjví að síðasta kverma-
framboð kom fram, liefur íslenskt
þjóðfélag tekið miklum stakka-
skiptum. Bændasamfélag með fáum
þéttbýliskjörnurn iðnvæddist á til-
tölulega skömmum tíma, samtímis
því að fjölskylduform og sambýlis-
hættir breyttust frá því sem áður var.
Staða konunnar í hinu nýja borgar-
samfélagi tók á sig nýja mynd, þar
sem bún gegndi ekki lengur því
hefðbundna hlutverki sem liún liafði
gert uin aldaraðir. Með aukinni
skólagöngu og menntun kvenna varð
það sífellt algengara að konur ynnu
utau heimilis og tækjti þar ineð
virkari þátt í atvinnulífinu. Ileimilis-
störf og uppeldi barna hvíldu þó
áfram á herðum kvenna að lang-
tnestu leyti og kallaði sú staðreynd á
aukna samfélagslega þjónustu við
fjölskylduna. Á sjöunda áratugnum
áttu sér stað miklar hræringar um
allan hinn vestræna heim sem ýttu
injög undir breytingu á viðhorfum og
gildismati fólks. Blésu j>a:r lífi í um-
ræður varðandi breytta stöðu kvenna
innan og utan heimilis. Konur hófu
sókn og kröfðust jless að störf þeirra
væru metin sem mikilvægur þáttur
atvinnulífsins og að þeirra framlagi á
atvinnumarkaðinum yrði mætt með
betri og fleiri dagvistunarstofnunum,
sveigjanlegum vinnutíma ásaint því
að kaup og kjör kvenna yrðu metin til
jafns við karla. Ur þessum jarðvegi
spratt rauðsokkahreyfingin, kvenna-
frídagurinn 1975, stofnun Jafnréttis-
ráðs, lagasetning um fæðingarorlof
og síðast en ekki síst kosning Vigdís-
ar Finnbogadóttur í forsetaembætti,
sem varð enn ein staðfestingin á sain-
takamætti kvenna ef jiær samein-
uðust um ákveðið markmið.
Engin fyrirsjáanleg breyfing
En þrátt l'yrir unnin virki áttu kon-
ur og eiga enn mörg óunnin. Fleiri
dagvistunarstofnanir, aukin mennt-
un og hærra hlutfall kvenna á vinnu-
markaðinum jiík vinnuálag þeirra, en
íærði þeim ekki hlutdeild í mótun og
sköpun jijóðfélagsins. Samfélagið bar
þess allsstaðar merki að því var
stjórnað af körlum sem ekki virtust
skilja hinar breyttu eðstæður og liina
augljósu þörf fyrir aðrar forsendur
fyrir ákvarðanatöku um líf og um-
hverfi manna. Árið 1981 blasti sá
sannleikur við að á Aljiingi sátu 3
konur á móti 57 körlum. í sveitar-
stjórnum var 71 kona á móti 1176
körlum. í stjórn Vinnuveitendasam-
bands íslands var engin kona og í
stjórn Alþýðusambands Islands að-
eins tvær konur. Sú staðreynd var
konum einnig Ijós að engin fyrirsjá-
anleg breyting yrði á, nema konur
tækju málin í sínar hendur og liæfu
sókn inn í valdakerfi landsins
og fengju jjar með aukna hlutdeild í
ákvarðanatöku.
Nýjar leiðir
Sumarið 1981 sáust jiess víða
merki að konur væru að leita nýrra
leiða til að ná þessum markmiðum.
Kvenréttindafélag íslands hélt
ráðstefnu með konum í sveitarstjórn-
um. í Reykjavík og á Akureyri hófust
viðræður kvenna í milli um stöðu
sína sem leiddu að lokum til þeirrar
ákvörðunar að stefna að sérstöku
framboði kvenna til bæjarstjórnar-
kosninga 1982. Þær hreyfingar unnu
sjálfstætt og óháðar livor annarri,
mótuðu sína eigin hugmyndafræði og
stefnuskrár. En á báðum stöðum var
gengið út frá því að menning, reynsla
og viðhorf kvenna væru önnur en
karla, og jtví bæri konum að móta
sína stefnu, sem væri jjeirra frantlag
til þjóðmála, þriðja víddin í stjórn-
málum, kvennapólitíska stefnu, jivert
á þau flokkakerfi sem fyrir væru.
í Hugmyndafræðigrundvelli
kvennaframboðs í Reykjavík segir:
„Illutverk kvenna hefur frá fyrstu tíð
verið að vernda líf og viðhalda jjví.
Konur ganga ineð börnin, fæða þau
og ala upp. Vinnustaður þeirra hefur
verið á heimilinu eða í námunda við
j)að og Jiar hafa konur jjróað sínar
sérstöku aðferðir við matargerð, fata-
saum, ljósmóðurstörf, uppeldi barna
og kennslu, þvotta og önnur þrif,
hjúkrun og umönnun sjúkra og aldr-
aðra. Þrátt fyrir ólík lífskjör kvenna
er þetta sameiginlegur reynsluheimur
jteirra, arfur frá kynslóð til kynslóð-
ar, jjað sem hefur mótað heimsmynd
þeirra, sjálfsímynd og menningu. í
stað þess að miða við hlutverk og
stöðu karla eru konur nú farnar að
gera sér grein fyrir hinu júkvæða í lífi
sínu og reynslu, einhverju sem þarf
að varðveita og þróa áfrarn, ekki bara
þeirra sjálfra vegna heldur vegna
samféalagsins alls. Marktnið
kvennaframboðsins er að ónotaður
viskuforði kvenna verði nýttur, að
hinn sérstaki reynsluheimur þeirra
verði gerður sýnilegur og metinn til
jafns við viðhorf karla sem stefnu-
mótandi afl í þjóðfélaginu. Þá fyrst
43