19. júní - 19.06.1989, Blaðsíða 42

Jón Björnsson
„Ég er ekki fráþví
að sú gerjun, sú upp-
stokkun, sem gætir,
felist einmitt að hluta
til í leit að nýjum
leikreglum. Fremur
þó í því að við erum
með gamla flokka
sem einu sinni urðu
til fyrir ákveðinn lífs-
háska, sem menn
hnöppuðu sér saman
um. Menn völdu sér
form og leikreglur
eftir því sem málefnin
gáfu tilefni til, á sama
hátt og Kvennalistinn
eða kvenna-
heyfingarnar gerðu
síðar. Og svo allt í
einu er þessi lífsháski
farinn og þetta eru
orðnar einhverjar
stofnanir, sem eiga
meira skylt við stein-
steypuminnisvarða en
lifandi fólk. “
myndafræði flokkanna, svo það er
varla undarlegt þótt þær hafi átt erfitt
uppdráttar í flokkakerfinu. Þannig
að maður hlýtur að spyrja: Verða
flokkar ekki að leggjast af þegar
þjóðfélagshættir breytast?
Jón: En þarna ertu aftur að stilla
upp andstæðum, fólki og flokki. Ef
við værum heiðarleg myndum við
segja nei, þennan kjósum við ekki
aftur og hann væri horfinn. Við get-
um ekki þvegið hendur okkar og lát-
ið eins og þeir komi okkur ekki við.
Hanna Maja: Til þess að flokkar
geti breyst með þjóðfélaginu, þarf
fólkið að hafa leiðir til að móta þá.
Enn komum við að skipulaginu og
leikreglunum sem eru fyrir hendi
þar. Hugtakið mannréttindi er ekki
ýkja gamalt en það er samt horn-
steinn að þeirri hugmyndafræði, sem
vestrænt þjóðskipulag ætlar sér að
framkvæma. En ef við lítum á það
pýramídafyrirkomulag, sem þar rík-
ir, þá verður ljóst að það þjónar þess-
um hornsteini ekki. Sú hugmynd að
hver og einn eigi að hafa jafnan rétt
til að þroskast og dafna í vorinu
bjarta eins og Guðmundur Böðvars-
son sagði, nær ekki fram að ganga. I
pýramídanum er alltaf einhver á
botninum. Eftir að fyrstu kjarnorku-
sprengjunni var varpað, held ég að
fólki hafi orðið ljóst að nú þurfti að
breyta til. Getum við falið einhverj-
um aðilum að fara með öll völd sem
snerta líf okkar og framtíð barnanna
okkar. Maður spyr sig: hvað er að?
Og ég held það sé þetta pýramídafyr-
irkomulag, fámennisstjórnin.
Þórunn: En hvað þarf að gera,
hvað vilt þú gera. Láta allt fljóta?
Hanna Maja: Ég vil að fólk geti
borið meiri ábyrgð.
Soffía: Hvernig förum við að því?
Hanna Maja: Með því að draga úr
pýramídanum sem alltaf kúgar þá
sem eru fyrir neðan miðju. Núna er
öllum gert að fara að sömu leikregl-
um, hvort sem þeir hafa samþykkt
þær í upphafi eða ekki. Öll erum við
neydd til að feta okkur upp stigana,
upp á toppinn.
„Farvegir frelsisins"?
Ólafur: Án leikreglna? Þá er það
bara frekjan sem gildir!
Soffía: Við höfum séð tilraunir í þá
átt að létta á þessu skipulagi, grasrót-
arhreyfingar hafa verið að feta sig
áfram með þetta.
Ms: Það er kannski einkenni á
þeim nýju hreyfingum, sem fram
hafa komið, lítum á Græningjana í
Þýskalandi, á Kvennalistann hér . . .
mjög oft er einmitt byrjað á því að
hrófla við pýramídaskipulaginu og
leikreglum þess. Fólki finnst þær
standa í veginum.
Ólafur: En venjulega kemur nú í
ljós að sumir eru bara framtakssam-
ari og virkari en aðrir, og taka sér
umboð án þess að hafa verið kosnir
formenn. Verður ekki einhver að fá
umboð til að tala í nafni fólksins —
svo er aftur annað mál hvað það er til
langs tíma í senn.
Þórunn: Og reglur eru nauðsyn-
legar, rétt eins og í umferðinni.
Hanna Maja: Ég er ekki að mæla
gegn reglum, heldur að gagnrýna
þær reglur sem viðgangast.
Jón: Ég deili með þér þeirri gagn-
rýni. Þær sem við höfum núna eru
kannski þær skástu, en ef hægt er að
finna eitthvað betra, þá er ég fús að
reyna. Ég er ekki frá því að sú gerj-
un, sú uppstokkun, sem gætir, felist
einmitt að hluta til í leit að nýjum
leikreglum. Fremur þó í því að við
erum með gamla flokka sem einu
sinni urðu til fyrir ákveðinn lífs-
háska, sem menn hnöppuðu sér sam-
an um. Menn völdu sér form og leik-
reglur eftir því sem málefnin gáfu til-
efni til, á sama hátt og Kvennalistinn
eða kvennahreyfingarnar gerðu síð-
ar. Og svo allt í einu er þessi lífsháski
farinn og þetta eru orðnar einhverjar
stofnanir, sem eiga meira skylt við
steinsteypuminnisvarða en lifandi
fólk. Þá verður aftur til grasrótar-
hreyfing, fólk verður sem sagt að
fara fram hjá flokkunum.
Þórunn: Já, alls konar uppsprettur
og farvegir sem fólk leitar í vegna
þess að það fær ekki hljómgrunn í
flokkum. Þetta tel ég reyndar afhinu
góða, þetta er farvegur frelsisins.
Fólk finnur sér farvegi fyrir sína
starfslöngun eða hugsjónir. Þó það
sé utan flokkanna er það af hinu
góða, ég sé í því aukið tjáningar-
frelsi.
En það vantar allan stöðugleika,
það er svo mikil ólga og það vantar
42