19. júní - 19.06.1989, Blaðsíða 8

„Það verður mikið
hagrœði í að gera
þetta hérlendis,
vegna þess hvers
eðlis aðgerðin er.
Hún tekur langan
tíma, þarfnast ekki
legupláss og œtti
þá ekki að tefja
fólk frá vinnu og
sparar fólki löng
ferðalög. “
eggjaleiðararnir eru í lagi eða a.m.k. sæmi-
legir, og er notuð þegar karlinn er hálfófrjór
eða orsakir ófrjóseminnar eru óþekktar.
Glasafrjóvguninni er aftur á móti beitt
þegar eggjaleiðararnir eru ónýtir eða jafnvel
ekki til staðar.
f hverju er glasafrjóvgunin fólgin?
Þá er tekið egg úr eggjastokkum konunn-
ar, eitt eða fleiri, rétt áður en þau losna
sjálfkrafa. Farið er með nál gegnum kvið-
speglun eða með sónartæki, farið inn í eggja-
stokkana og eggin soguð út, rett áður en þau
losna. Síðan er eggið eða eggin látin vera í
tilraunaglasi í ætisvökva við rétt hitastig og
æskilegar aðstæður, jafnvel svolítið annan
loftþrýsting en í andrúmsloftinu, til að líkja
eftir aðstæðum í móðurkviði. Eggið er látið
þroskast í nokkra klukkutíma áður en það er
blandað sæðinu, síðan frjóvgast það og fer
að skipta sér, fyrst tvær frumur í stað einnar
og síðan fjórar og svo átta. Þá er þetta orð-
inn fósturvísir, sem settur er inn í leg kon-
unnar.
Þetta tekur um tvo sólarhringa, svo að
eggið er utan líkama konunnar þann tíma.
Takið þið eitt eða fleiri egg í svona að-
gerð?
Það er ýmist. Við venjulegar aðstæður er
hægt að taka eitt egg, en mörg ef eggjastokk-
arnir eru örvaðir sérstaklega.
Glasafrjóvgunin er sem sagt í þrem liðum,
fyrst eggheimtan, svo frjóvgunin utan líkam-
ans og síðast þriðji þátturinn, að setja fóstur-
vísi inn í leg konunnar; fósturífærsla.
Fyrir utan þessa þrjá meginþætti er undir-
búningsþáttur fyrir aðgerðina og eftirmeð-
ferð, sem miðar að því að koma í veg fyrir
fósturlát.
í hverju er undirbúningsþátturinn fólginn?
Hjónin eru rannsökuð með tilliti til ófrjó-
semi og þegar orsökin er fundin er heppileg-
asta aðferðin valin. Ef það er glasafrjóvgun
þá er fyrst að örva eggjastokkana til að geta
losað mörg egg samtímis, sem er talið betra.
Það er gert með sterkum hormónalyfjum og
þá þroskast kannski tíu egg í stað eins.
Nú er þetta nokkuð langur og strangur
aðdragandi. Er unnt að stytta hann?
Það sem einkennir þessa aðferð eru marg-
ir smáþættir. Það gerist ekki mikið dag frá
degi, konan fer í eina skoðun á dag, og það
er tekið blóðsýni eða gefin sprauta. Síðan er
það eggheimtan, sem er smá-aðgerð, og eft-
ir tvo daga er eggið sett í konuna sem er lítið
meira en venjuleg skoðun hjá kvensjúk-
dómalækni. Þessi aðgerð krefst ekki sjúkra-
hússlegu, aðeins í fáum tilvikum þarf konan
að liggja á spítala. Arangurinn byggir á
þessu nákvæma eftirliti, skipulagningu og
tímasetningu frá upphafi til enda. Sem dæmi
má nefna að maður verður að vita nákvæm-
lega hvenær á að taka eggið út, það getur
verið hvenær sólarhrings sem er.
Hvaða þættir aðgerðarinnar eru fram-
kvæmdir hérlendis nú þegar?
Forrannsóknirnar og stundum lyfjameð-
ferðin fyrir aðgerð fara fram hér, og svo
höldum við áfram þegar fósturífærslan hefur
átt sér stað og fylgjumst með konunni og
gefum hormón til að fyrirbyggja fósturlát.
A næsta ári verða þessar aðgerðir að öllu
leyti framkvæmdar hér á landi. Er okkur
ekkert að vanbúnaði?
Það ætti að vera hægt að gera þessa að-
gerð hér eins vel og erlendis. íslenskum kon-
um er boðið upp á hana nú þegar þó að þær
þurfi að fara til útlanda í hluta hennar. Það
verður mikið hagræði í að gera þetta hér-
lendis, vegna þess hvers eðlis aðgerðin er.
Hún tekur langan tíma, þarfnast ekki legu-
pláss og ætti þá ekki að tefja fólk frá vinnu og
sparar fólki löng ferðalög.
Eigum við nóg af sérmenntuðu fólki?
Já, við eigum það. Nú þegar eru menn að
búa sig undir þetta og þjálfa fólk upp í að
vinna að þessum aðgerðum. Það ætti að vera
auðvelt að leysa þann þátt málsins.
Er vitað hversu margar íslenskar konur
hafa farið í glasafrjóvgunaraðgerð?
Á síðasta ári voru þær rétt innan við fimm-
tíu, en alls munu nú vera fædd um 10 glasa-
börn.
Hver hefur árangurinn verið?
Hann hefur verið eins og búist var við, í
15—20% tilvika tekst getnaður og þungun,
síðan eru ekki alveg eins margar sem ná því
að fæða barn. Árangurinn er því í raun um
10%.
Hversu oft getur sama konan gengist undir
svona aðgerð?
Það er gert ráð fyrir að hún eigi þess kost
að fara þrisvar í svona meðferð. Það er eðli-
legt, því að ef við lítum á það hvernig þetta
gerist í náttúrunni sjálfri, þá tekst ekki getn-
aður alltaf í fyrsta sinn eða í fyrsta mánuði,
eftir að kona hefur ákveðið að eignast barn.
Árangur náttúrunnar eða líkurnar á getnaði
á mánuði eru ekki nema 20%. Hér er um að
ræða fólk með skerta frjósemi og því ekkert
óeðlilegt að þessi tækni sé lakari en náttúran
og árangurinn í prósentum sé minni.
Hvað vilt þú segja um þá gagnrýni sem
komið hefur fram á þessar aðgerðir og þær
tilraunir sem hafa fylgt þeim?
Ef við lítum til framtíðarinnar þá má segja
að þessar aðgerðir séu til að hjálpa fólki,
sem á við ófrjósemi að stríða, sem er mikil
raun í sjálfu sér. Á hinn bóginn má líta á
þetta sem tilraunastarfsemi, sem við vitum
ekki til hvers leiðir í framtíðinni. Það er eins
með allar framfarir, þær geta opnað nýjar
brautir og orðið fullkomnari en náttúran
sjálf.
Ófrjósemi og orsakir hennar
Það er ófrjósemi sem skapar þörfína fyrir
allar þessar aðgerðir. Þekkja læknavísindin
helstu ástæður hennar?
Hjá körlum er ástæðan oftast sú, að þeir
8