Sameiningin - 01.09.1920, Síða 12

234
forðum, í Drottins na'fni með Drottins orð, og talar því
með vaidboði hispurslaust, án þess að láta það nokkuð á
sig fá, hvort erindið verði með þö'kkum þegið eða van-
þakklæti. Og þetta spámannlega liugrekki, þessi lifandi
meðvitund um guðlegt vaid þess erindis, er hann flytur.
er óefað svipmesta einkennið á prédikunum Jóns
Vídalíns.
En nú er “Jónsbók” að falla í gleymsku , og er það
illa farið, því að hún er mælskasta guðsorðaritið óefað,
og kröftugasta, sem samið hefir verið í óbundnu máli á
Islandi. En fyrnskan, sem yfir það verk er fallin, er
ekki höfundinum að kenna. Hún verður að reiknast á
kostnað aldarandans, sem nú ræður. Nýjungagirni vorr-
ar aldar veitir andlegu frelsi heilmikla varadýrkun og
syngur sjálfri sér lof fyrir víðsýni, hvenær sem hún opn-
ar munninn. En frjálslyndið hennar er þó ömurlega
fatlað, þegar til reyndar kemur. Hún breiðir faðminn
móti öllum kenningum og lífsskoðunum, mögulegum og
ómögulegum — nema heilbrigðum kristindómi. Hann
getur hún með engu móti liðið ; g’etur jafnvel ekki látið
hann njóta sannmælis. En ef sagt er aukatekið orð um
blett eða lirukku á einhverju nýmælinu — hærri kritík,
nýguðfræði, guðspeki, andatrú, rússneskum “isma” næt-
urgömlum eða einhverju þess háttar — þá fær hún ekki
á heiili sér tekið, svo mjög sárnar henni “ þröngsýnið” í
slíkum aðfinsluin. Sjálf er hún þó svo misvitur í “víð-
sýninu”, að hún gefur engan gaum að ræðum Vídalíns
framar, og lítur jafnvel sjaldan afsökunarlaust í Passíu-
sálmana. Vert, er að minna þessa frjálslyndu kynslóð á
það, að í sjálfu svartnætti miðaldamyrkursins var þröng-
sýnið aldrei meira en svo, að lærifeður kirkjunnar höfðu
hinar mestu mætur á skáldskap og heimspekiritum eftir
heiðna höfunda, og auðguðust mikið af þeim fjársjóðum.
Jóni Vídalín og öðrum höfðingjmn, er uppi voru á
íslandi um hans daga, hefir verið b.rugðið um sorglegt
ræktarleysi við l.and og lýð. Sakargiftin er sú, að í stað
þess að berjast fyrir hag og réttindum þjóðar sinnar,
hafi þeir eytt bæði tíma og kröftum í einskisverðar þræt-