Frjáls verslun - 01.09.2001, Qupperneq 47

LflUNAKJÚR FORSTJORfl
forstjóra
Við hvað á að miða forstjóralaun?
Hið eðlilega svar á uppgangs-
tímunum var að forstjórarnir
ættu að fá laun í samræmi við afkomu
fyrirtækisins. Því betri afkoma því
hærri laun, þvi auðvitað var góð
afkoma þeim að þakka. Samkvæmt
þessu ættu þá forstjóralaunin að fara
lækkandi nú á tímum samdráttar. Þvi
er þó öldungis ekki þannig varið.
Þvert á móti fara þau hækkandi. Frá
sjónarmiði forstjóranna er það líka
eðlilegt. Það er nefnilega enn erfiðara
að stýra fyrirtæki á samdráttartímum
en uppgangstímum.
En hver eru þá rökin fyrir forstjóralaunum? Þannig er víða
spurt í Bretlandi þessa mánuðina. Hávær óánægja hluthafa hef-
ur viða verið viðruð þegar allar kúrvur í fyrirtækjunum vísa
norður og niður nema launakúrvur forstjóranna, sem stefna
stöðugt upp til stjarnanna. Einna mesta Jjölmiðlaathygli hafa
átökin í símafyrirtækinu Marconi vakið og sú athygli og reiði
hluthafa leiddi til hallarbyltingar, þar sem bæði stjórnarfor-
maðurinn og forstjórinn urðu að víkja. Reiðinni slotaði þó ekki
strax, þvi í ljós kom að samkvæmt starfslokasamningum þess-
ara manna hurfú þeir á brott með milljónir punda í rassvasanum.
Á rólegri nótum hefur þessi athygli leitt til vangaveltna um
hvert sé hlutverk hluthafa í launastefnu fyrirtækja. Eiga hluthafar
að láta sig forstjóralaunin varða, þegar þau laun, jafnvel þó há séu,
eru í raun skiptimynt í samhengi við veltu og aðrar afkomutölur?
Já, þetta er mál hluthafa segja ýmsir. Forstjóralaun eru mik-
ilvæg stefnulýsing og skilaboð til annarra starfsmanna, til hlut-
hafa og samfélagsins um þau gildi sem fyrirtækið leggur
áherslu á. En samt. Þegar kemur að því
að ákvarða launin vinna tregðulögmál-
in, samtryggingin á toppnum og
hræðslan við að ná ekki í þá bestu
kannski gegn því að skynsemin komist
mjög langt í þessum efnum.
Afkomutengdir launasamningar Hin
opinberu rök fyrirtækja fyrir háum for-
stjóralaunum eru að eingöngu há laun
tryggi að þeir hæfustu fáist í stöðurnar.
Og með því að tengja launin afkomu sé
tryggt að viðkomandi leggi sig mest og
best fram, auk þess sem að hagsmunir
forstjórans og hluthafa séu með þessu
móti þeir sömu. Við nánari athugun
virðist þetta þó tæplega standast.
í skýrslu PriceWaterhouse-
Coopers, PWC, frá síðasta ári um for-
stjóralaun er bent á að einn helsti galli
starfssamninga forstjóra sé einmitt að
í raun sé engin skýr tenging launa og
afkomu. Eitt eru ætlanir stjórnar fyrir-
tækisins í orði, en á borði er reyndin
önnur.
Forstjóri, sem lýsir því yfir á upp-
gangstímum að hann stefni á tveggja
prósenta vöxt umfram verðbólgu, get-
ur varla talist hafa sérlega há markmið
fyrir fyrirtækið. Þegar launasamningar
forstjóra eru athugaðir kemur hins
vegar í ljós að viðmiðunin, sem veitir
þeim afkomutengda umbun, hefur einmitt mjög oft verið á
þessu bili. Launasamningarnir stefna þvi ekki á neitt nema af-
skaplega miðlungs vöxt.
Annar galli við launasamninga forstjóra er oft að þeir eru
nokkurn veginn alveg óskiljanlegir. Pensions & Investment
Research Consultants Limited, PIRC, er virt enskt ráðgjafar-
fyrirtæki. Það hefur bent á að ógagnsæi samninga torveldi til
dæmis mat á hvað launin kosti fyrirtækið. Erfitt sé að bera
samningana saman milli ára og einnig að bera saman samninga
mismunandi fyrirtækja. í áðurnefndri skýrslu PriceWater-
houseCoopers er haft eftir stórum tjárfesti að einfaldasta við-
miðunin fyrir launasamninga forstjóra sé að ef nokkurra
mínútna lestur dugi ekki til að komast til botns í samningnum
þá sé ástæða til að vera tortrygginn á innihald hans.
Samningur, sem miðar að afkomutengdum launum á eðli-
lega að fela í sér að viðmiðunarforsendur séu skýrar. I skýrslu
PriceWaterhouseCoopers kemur í ljós að þegar athugaðar voru
viðmiðunarforsendur í launasamning-
um forstjóra kom í ljós að í 45 prósent-
um tilfella annaðhvort vantaði slikar for-
sendur eða þær voru óskilgreindar eða
illa skilgreindar.
Málið er enn flóknara þegar afkomu-
tölur vísa niður eins og nú er. Þá kemur
í fyrsta lagi skýrt í ljós að forstjórarnir
hafa margs konar varnagla í launasamn-
ingum sínum og finna því ekki fyrir sam-
drætti í buddunni. Og auðvitað er það
mun meira álag að reka íýrirtæki á
tímum samdráttar en uppsveiflu svo
flestir forstjórar álíta þetta kannski eðli-
legt fyrirkomulag.
En þá er heldur ekki hægt að tala
um afkomutengd laun. Og hverjar eiga
Forstjóralaun eru eitt helsta
urnmðuefnið í bresku viðskiptalifi
um þessar mundir. Hávær óánægja
hluthafa hefur víða verið viðruð peg-
ar allar kúrvur í fyrirtækjum vísa
niður nema launakúrvurforstjór-
anna. Hluthafarnir hafa misst spón
úr aski sínum. Ekki forstjórarnir.
Eftír Sigrúnu Davíðsdóttur Myndir: Geir Olafsson
Þeir fimm forstjórar sem á
umræddu tímabili stýrðu
fyrirtækjum með bestu
afkomuna fengu árslaun á
bilinu 1,9-3,2 milljónir dala,
samtals 10,3 milljónir dala.
Þeir fimm er leiddu þau fyrir-
tæki er verst stóðu sig höfðu
5,8-670 milljónir dala í laun,
samtals 1,5 milljarða dala.
47