Morgunn - 01.12.1984, Page 27

DAVÍÐ OG UPPRISAN 101
er uppvakinn þegar skrokkurinn er farinn að rotna sund-
ur.
Lausnasálin er aftur á móti einstaklingurinn sjálfur í
ólíkamlegu ástandi. Maðurinn er sem sagt tvennt í einu,
líkami, sem lifir, hrörnar og deyr, og svo ólíkamleg vit-
und, eftirmynd hins sýnilega manns. Það er lausasálin,
sem sést sem vofa látins manns, eða svipur hins lifandi.
Það er hún, sem shamaninn kann að umgangast, og það
var hún, sem Finnarnir í Vatnsdælasögu sendu til íslands
til að finna framtíðarbústað ngimundar gamla. Hugmynd-
in um iífsálina er trúlega tilkomin vegna þess mikla mun-
ar, sem er á lífi gæddum likama og líflausum, og trúin á
lausasálina er tilkomin vegna túlkunar á reynslu, sem
menn verða fyrir. Hún er byggð á sálrænni reynslu. svip-
um, sem bregður fyrir, fjarsýni og fjarskynjun ýmiss kon-
ar og loks eru draumar óþrotleg uppspretta hugmynda um
sálfari og samskipti við fjarstadda og dána.
Þessi tvö mismunandi fyrirbæri sálnanna byggir á því,
að mismunandi sálir séu að verki í manninum. Samkvæmt
sumum sögnum eru sjö sálir í manninum, fara sumar til
himna, aðrar til helvitis, ein er á reiki i kirkjugarðinum
þar sem maðurinn er grafinn, og aðrar verða að draugum
eða svipum (Huld, II, 167).
Áke Hultkanz hefur einkum kannað sálirnar meðal
Indíána í Norður-Ameríku, og ennfremur hugmyndirnar
Um eigendur eða ráðendur dýra. Fylgjur og hamingjur
eru náskyldar lausasálinni. Þá er einnig mikið um trú á
lausasálina í öllum þeim margvíslegu trúarhugmyndum,
sem tengdar eru endurholdgun. Eskimóar trúðu því, að
veiðimenn væru alltaf að veiða sömu selina, alla sína ævi.
Það er að segja, að sálir veiddi’a sela færu aftur í seli, sem
íæddust á vorin. Þetta olli miklu um þær margbreytilegu
og nákvæmu aðferðir, sem fylgja varð við veiðarnar og
ekki síður í allri meðhöndlun dýrsins eftir að það var
veitt. Sýna varð selnum fulla virðingu, ekki hæða hann
fyrir að hafa ekki varast snörur veiðimannsins, sjálfsagt