Saga - 1997, Qupperneq 11

FRIÐRIK G. OLGEIRSSON
Breytingar á atvinnulífi og búsetu
við Eyjafjörð 1850-1910
Þessi ritgerð fjallar um helstu þætti atvinnulífs íbúa við Eyjafjörð á tímabil-
inu 1850-1910 og vaxandi þéttbýli við sjávarsíðuna. Rakin er skipting Eyja-
fjarðarbyggða í þrjú mismunandi atvinnusvæði og í framhaldi af því er
greint frá vaxandi mikilvægi fiskveiða og fiskvinnslu við fjörðinn á seinni
hluta 19. aldar sem leiddi til aukins hagvaxtar á svæðinu. Loks er sýnt fram
á hvernig þessar atvinnulífsbreytingar urðu til þess að þorp og bæir urðu til
víða við Eyjafjörð, vestan fjarðar og austan.
Inngangur
Iþessari ritgerð er fjallað um breytingar í atvinnulífi Eyfirðinga á
19. öld, bæði vestan fjarðar og austan, sem m.a. höfðu í för með
sér búsetubreytingar í Eyjafjarðarhéraði.* Þessar breytingar hófust
laust eftir miðja öldina og voru undanfari eiginlegrar þéttbýlis-
myndunar. Það er markmið ritgerðarinnar að skýra og skilgreina
þessar atvinnulífsbreytingar sem leiddu af sér mikinn hagvöxt, vax-
andi þéttbýli og kapítalíska framleiðsluhætti um og eftir aldamót-
in.
Rit hafa verið gefin út um sögu ýmissa byggðarlaga við Eyja-
fjörð. Þau rit sem fjalla um sveitirnar við fjörðinn utanverðan eiga
það sammerkt að niðurstöður þeirra um þróun atvinnulífs útsveit-
armanna eru um sum mikilvæg atriði töluvert á annan veg en al-
mennt er haft fyrir satt í íslenskri söguritun. Einkum á þetta við
um þróun fiskveiða. En það er eins og þessar niðurstöður hafi að-
eins að takmörkuðu leyti skilað sér út fyrir þann hóp manna sem
skrifað hafa um þessi byggðarlög. Það er annar tilgangur þessarar
ritgerðar að rökstyðja þá skoðun að fiskveiðar hafi skipt meira
máli um afkomu fólks við Eyjafjörð utanverðan en oftast er haldið
fram.
* Grein þessi er hluti rannsóknar sem höfundur vinnur að um þéttbýlismyndun
í Eyjafirði á 19. og 20. öld. Til þess verks hefur hann notið styrks úr Vísinda-
sjóði.
SACA XXXV (1997), bls. 9-56