Saga - 1997, Síða 17

BREYTINGAR Á ATVINNULÍFI VIÐ EYJAFJÖRÐ
15
Fiskimennirnir gátu ekki breytt aldagömlum viðskiptavenjum. Það
voru kaupmennirnir, eigendur kaupskipastólsins og tengiliðir við
erlenda markaði, sem urðu að hafa forustu um þær breytingar.
Víkjum þá nánar að bátaeign Eyfirðinga. Bátum Islendinga fjölg-
aði um 62% á tímabilinu 1804-53 og mest varð fjölgunin eftir 1823.
Bátar í Norður- og austuramti voru færri en á Suðvestur- og Vest-
Lrlandi. Árið 1810 voru á landinu öllu 2.154 bátar. Þá áttu Eyfirð-
ingar 93 báta og Þingeyingar við Eyjafjörð 37 báta.22 Á Eyjafjarðar-
svæðinu voru því gerðir út 130 bátar. Það þýðir að íbúar héraðsins
áttu 6% flota landsmanna. Til samanburðar má taka árið 1851. Þá
voru bátarnir nyrðra flestir í Þingeyjarsýslu, 226, en næst kom Eyja-
fjarðarsýsla með 154 báta. Ef bátar Þingeyinga á austurströnd Eyja-
^jarðar eru taldir með Eyjafjarðarsýslu verður Eyjafjarðarhérað bát-
flesta héraðið norðanlands, með 209 báta, og þar voru flestir stóru
bátanna.23 Á sama tíma voru í landinu öllu 3.244 bátar. Það þýðir
að Eyfirðingar áttu þá 6,5% af flota landsmanna. Bátaeign Eyfirð-
lriga hefur með öðrum orðum vaxið frá 1810 nokkuð umfram
landsmeðaltalið. Hinu má svo ekki gleyma að bátar Norðlendinga
voru minni en Vestfirðinga og íbúa við Faxaflóa. Það bendir til
minni atvinnumennsku í veiðunum og að þær hafi verið stundaðar
dl búdrýginda.
I töflu 1 er sýnd bátaeign bænda við Eyjafjörð árin 1806 og 1814
eftir hreppum. Þar kemur vel fram að í upphafi 19. aldar voru
flestir bátarnir í nyrstu hreppunum. Fiskveiðar voru í nokkurri
i®gð um þetta leyti en jukust þegar á öldina leið. Um miðja öldina
ferðust fiskveiðar í innanverðum firðinum í vöxt og hafa sumir
viljað miða upphaf fiskveiða innsveitarmanna við 1840.24
Eiginleg sjómannastétt var ekki til hér á landi á fyrri hluta 19.
aldar. Fiskveiðar voru hluti af hagkerfi landbúnaðarins og langal-
Sengast var að þær væru stundaðar sem hlutastarf á þeim árstím-
Um þegar ekki var þörf fyrir alla karlmenn við landbúnaðarstörf. í
22 Skýrslur um landshagi á íslandi II, bls. 148-77.- W. Þing. XVI. A. 1. Hreppaskjöl
1810-14. Tölur um bátafjölda Þingeyinga eru frá 1813.
Reiknað eftir tölum hjá Aðalgeir Kristjánssyni og Gísla Ágústi Gunnlaugs-
syni, „Félags- og hagþróun á íslandi á fyrri hluta 19. aldar", bls. 42. Bátaeign
Þingeyinga er ekki til frá 1851. Talan sem hér er notuð er meðaltal báta þess-
ara hreppa 1844^6 og 1853-55. ÞÍ. Þing. XVI. A. 15.-17. Hreppaskjöl.
Hallgrímur Hallgrímsson, „Þættir úr sögu Eyjafjarðar", bls. 21.