Saga - 1997, Page 26

24
FRIÐRIK G. OLGEIRSSON
Þriðja tilraun Norðlendinga til þilskipaútgerðar var gerð um
1840. Þá eignuðust nokkrir aðilar á Siglunesi hlut í dönsku skonn-
ortunni Vigo sem Eyfirðingar kölluðu oftast Viggó. Skipið sigldi
milli Islands og Danmerkur með vörur vor og haust en stundaði
hákarlaveiðar á sumrin. Árið 1845 keyptu Jón Bjarnason bóndi í Ey-
hildarholti í Skagafirði og Pétur bróðir hans á Reykjum á Reykja-
strönd Viggó og gerðu hann út í tvö ár en þá fórst skipið. Þeir
bræður greiddu 1.500 ríkisdali fyrir Viggó en það var þrefalt verð
stærstu hákarlaskipa opinna og auk þess þurftu þeir að leggja ann-
að eins til útgerðarinnar.40 Kaupverðið og þeir fjármunir sem þeir
Jón og Pétur þurftu að láta ganga til úthaldsins, um 3.000 ríkisdalir,
sýna vel að stökkið frá útgerð opinna báta yfir í þilskipin var langt
og erfitt og aðeins á færi efnamanna. Hefðu þeir ekki áhuga var
viðbúið að hægt miðaði. Einnig gátu hinir efnaminni tekið sig sam-
an um kaup þilskips og það var einmitt á þann hátt sem Eyfirðing-
ar komu sér loks upp þilskipaflota eftir miðja 19. öld.
Þilskipaútgerð Norðlendinga komst á skrið árið 1851 með útgerð
Þorsteins Daníelssonar á Skipalóni í Eyjafirði. Fyrsta þilskip hans
var Orri. Það smíðaði hann árið 1851 upp úr gömlum opnum báti.
Síðan fylgdu fleiri í kjölfarið og ýmist keypti hann skip sín eða
smíðaði þau sjálfur. Ymsir bændur urðu til að feta í fótspor Þor-
steins og hefja þilskipaútgerð. Má þar t.d. nefna Friðrik Jónsson á
Bakka. Ymist var um innlenda eða erlenda nýsmíði að ræða en líka
var mikið um að stórir árabátar væru endurbyggðir og þilfar sett í
þá. Algengt var í fyrstu að margir bændur ættu hvert þilskip sam-
an, oft fjórir til fimm. Aukinn áhuga Norðlendinga á þilskipaút-
gerð má meðal annars rekja til hækkandi verðs á lýsi og áhrifa frá
þeim landsvæðum þar sem slík útgerð hafði verið stunduð. Og
umskiptin létu ekki á sér standa. Árið 1849 var flutt út frá Eyjafirði
og Grýtubakkahreppi 451 tunna lýsis en árið 1855 1.677 tunnur. Er
ekki fjarri lagi að tala um að atvinnubylting hafi átt sér stað á þess-
um árum og voru Eyfirðingar fyrr en varði komnir með fleiri þil-
skip en aðrir landshlutar.41
Þilskipin voru flest 10-24 lestir að stærð. Á þeim voru um 12
menn og var veiðin bundin við tímabilið frá aprílbyrjun fram í júlí.
Bændaútgerðin var eingöngu bundin hákarlaveiðum fram um 1880
að fyrstu menn fóru að reyna þorskveiðar. Heimildir benda til þess
40 Sama rit, bls. 165-66. - Lbs. 1548,4to.
41 Arnór Sigurjónsson, Einars saga Ásmundssonar 1, bls. 166-67.