Saga - 1997, Síða 50

48
FRIÐRIK G. OLGEIRSSON
þessi skilyrði og fluttist á brott og hófst straumurinn víðast hvar á
árabilinu 1860-80.85
Á Norðurlandi hafði fólk takmarkaðra val en íbúar Suður- og
Vesturlands. Þar gat fólk flust til Reykjavíkur og fleiri þéttbýlis-
staða en fyrir norðan var varla um annan bæ að ræða en Akureyri.
Þar voru aðflutningi fólks settar miklar skorður á þeim árum þegar
straumurinn var mestur til Ameríku, að minnsta kosti framan af, á
þann hátt að lögum og reglum var stranglega fylgt. Siglufjörður
var enn svo lítill að þar var ekki vinnu að fá á þessum tíma og
sömu sögu er að segja af öðrum byggðarlögum við Eyjafjörð, þétt-
býlismyndun var hvergi komin á fullt skrið þrátt fyrir áðurnefnda
flutninga fólks til sjávarsókna og þar var því takmarkaða vinnu að
hafa enn sem komið var. En vaxandi mannfjöldi fluttist samt frá
hefðbundnum landbúnaðarsóknum og í þær sóknir þar sem þil'
skipaútgerð var í blóma eða öflug smábátaútgerð. Fólk fór jafnvel
að setjast að þar sem engin byggð hafði áður verið ef þar mátti róa
til fiskjar. Svo var um Ólafsfjarðarhorn, Dalvík og Grenivík. Af
framansögðu má draga þá ályktun að breytingar í íslensku samfé-
lagi eftir miðja 19. öld stöfuðu fyrst í stað mest af innri spennu í
landbúnaðarsamfélaginu sjálfu.86 Vaxandi velgengni þeirra sem feng-
ust við sjósókn virkaði þó líka sem togþáttur til strandar.
Níundi áratugur 19. aldar var landbúnaði víðast mjög erfiðxn vegna
veðurfars, sérstaklega var ástandið slæmt í nyrstu byggðum Eyja-
fjarðar. Þar hrundi búfé, einkum árin 1883 og 1887. í Olafsfirði var
meðalbú árið 1887 1,5 kýr, 10,8 kindur og 1,8 hestar. Stöndugasti
bóndinn átti tvær kýr, 23 kindur og tvo hesta en sá sem minnstan
átti bústofninn átti eina kú og einn hest; ekki ein einasta skjáta fyr-
irfannst á búi þessa manns sem þó var titlaður bóndi og átti fyrir
mörgum að sjá.87 Svipaða sögu var að segja frá nálægum byggð'
um. Það sem hélt lífinu í fólki voru gjafir sem bárust utan frá. Þetta
ástand hlaut að grafa undan tiltrú margra á framtíð landbúnaðar-
ins og valda því að margir vildu reyna að komast frá baslinu með
öllum mögulegum ráðum. Sveitarstjórnir lentu enda oft í erfiðleik-
um með fátæklinga sem dregið höfðu fram lífið á örreitiskotura
85 Guðmundur Hálfdanarson, „Aðdragandi iðnbyltingar á 19. öld", bls. 28 og
áfram. - Ingólfur V. Gíslason, Enter the Bourgoisie, bls. 82-83.
86 Guðmundur Hálfdanarson, „Aðdragandi iðnbyltingar á 19. öld", bls. 30-31-
87 Friðrik G. Olgeirsson, Hundrað ár í Horninu 2, bls. 84.