Saga - 1997, Page 232

230
ANDMÆLI OG ATHUGASEMDIR
„Gunnar Karlsson og Helgi Skúli Kjartansson byggja skrif sín að
mestu á áðurnefndum greinum."
Þetta er ekki lygi í þeim skilningi að viðfangsefni og rannsóknar-
spumingar okkar Helga Skúla em að miklu leyti hin sömu og þeirra-
Greinar þeirra komu líka að miklu gagni við að vísa mér á heimiW'
ir sem hefðu annars farið framhjá mér. Hins vegar hljóta ókunnug'
ir og grunlausir lesendur að skilja orð Jóns Ólafs þannig að við höf-
um látið okkur nægja að endursegja Þorkel og Jón Steffensen. Sann-
leikurinn er hins vegar sá að grein okkar Helga Skúla er fyrsta
rannsóknin þar sem tekist er á við að áætla mannfall í pestarfar-
öldrunum íslensku út frá íslenskum heimildum, að álykta skipu'
lega af öllum vitnisburðum annála og öllum vitnisburðum um eyði'
byggð og bera niðurstöður þessara heimildaflokka saman. Þorkell
og Jón Steffensen sögðu frá heilmiklu af heimildum um mannfalf
en þeir ályktuðu ekki af þeim. Þorkell ályktaði af því sem hann
hafði fyrir satt um mannfallið í svartadauða í Noregi, Jón af sarn-
anburði við stórubólu.15 Grein okkar er líka fyrsta rannsóknin þar
sem færð eru rækilega og skipulega rök að því að hér hafi ekki ver-
ið rottur á miðöldum. Hún er fyrsta rökstudda umræðan þar sena
áhrif pláganna á jarðeignasöfnun, kúgildaleigur og vöxt sjávarút-
vegs eru dregin í efa. Ekki hafði verið sýnt fram á það með tilvxs-
unum til heimilda að samfélagsstjórn hélt áfram eftir plágurnar-
Þar sem jafnframt eru færð rök að því í greininni að mannfall ha 1
verið meira en oftast hefur verið giskað á síðustu öldina, þá sýnu
greinin í fyrsta sinn hvað samfélagið þoldi mikinn mannskaða an
þess að leysast upp. Og ætli það sé ekki í fyrsta skipti þar sem þvl
er varpað fram að plágurnar hafi valdið kyrrstöðu fremur en breýf
ingum á íslensku samfélagi, kenningu sem Jón Ólafur virðist telja
nokkurs virði þegar hann flytur hana sjálfur?
Jón Ólafur hefur hér komið inn röngum hugmyndum hjá lesen
um með því að tjá sig óljóst. Slíkt heitir á ómyrku máli dylg]ur'
Svipaðri aðferð beitir hann á sumar rannsóknir okkar Helga Sku a-
Þannig reiknuðum við hlutfall eyðibyggðar á áratugunum eftir pla8
una út frá öllum tiltækum heimildum, áætluðum fólksfjölgun nai
plágu og tíma heimildanna og fólksfækkun á býli sem afleiðingu
aukins framboðs á jörðum; ályktuðum svo af öllu saman um nrann
15 Þorkell Jóhannesson, „Plágan mikla", bls. 85-86. - Jón Steffensen,
meinsemdir, bls. 339.