Saga - 1997, Síða 249

RITFREGNIR
247
en ráða litlu sem engu, kirkjan er íhaldssöm, guð er karl og konur eru
Settar í aukahlutverk. Auður Eir talar um guð sem vinkonu sína og sagði í
sjonvarpinu nýlega, vegna þess að hún gefur kost á sér til biskups, að það
komi vart eða ekki til greina að kirkjan velji konu til biskupsembættis. Er
fróðlegt að hugsa í því sambandi um sögu hins móðurlega Jóns biskups
Ogmundssonar, um afstöðu Mollers og Hallgríms Péturssonar til hins
móðurlega Krists og minnast aðdáunar Jóns Vídalíns og líka Lúthers og
^rynjólfs biskups á Maríu guðsmóður. Það er kannski fyrst á alseinustu
óldum sem kirkjan verður svona karlleg?
Helgi Þorláksson
Ingi Sigurðsson: HUGMYNDAHEIMUR MAGNÚSAR
STEPHENSENS. Hið íslenzka bókmenntafélag. Reykja-
vík 1996. 211 bls. Myndir og skrár.
^agnús Stephensen dómstjóri var stórveldi í menningarsögu íslands á
Se>nni hluta 18. aldar og í upphafi þeirrar 19. Á löngu skeiði réð hann yfir
e>nu prentsmiðju landsins og nýtti hana óspart í áróðri sínum fyrir upp-
jýsingu. Enginn einn maður hefur haft viðlíka tök á mennta- og menn-
'ngarlífi landsmanna ef frá er talinn Guðbrandur biskup Þorláksson. Báð-
Ir börðust þeir fyrir útbreiðslu tiltekinna hugmynda, Magnús fyrir auk-
lnni upplýsingu en Guðbrandur rétttrúnaði, með prentverkið að vopni. Á
fíð Guðbrands hafði kirkjan einokun á prentverki, sem hún raunar missti
v'ð stofnun Hrappseyjarprentsmiðju 1773. Á táknrænan hátt sameinaði
^agnús síðan Hrappseyjar- og Hólaprentsmiðju árið 1799.
Þeir frændur, Guðbrandur og Magnús, eru um margt líkir þó Guð-
randi hafi e.t.v. fremur verið hossað af fræðimönnum fyrir það menn-
lrigarstarf sem hann vann. Um Magnús ríkja í raun býsna miklir fordóm-
nr- hað orð leikur á að rit hans séu mörg hver tyrfin og leiðinleg, en sá
únaur styðst ekki ætíð við mikinn lestur. Ein skýringin kann þó að vera
su að hann þykir skrifa þunglamalegan og stirðan stíl (hinn svokallaða
ansellístíl). Þótt ýmsir (einkum sagnfræðingar) hafi skrifað um einstaka
Pastti í starfi Magnúsar hefur aldrei fyrr verið gerð tilraun til að gera ná-
v*ma grein fyrir hugmyndum hans líkt og Ingi Sigurðsson reynir hér.
I inngangi gerir Ingi skilmerkilega grein fyrir efni og markmiði bókar-
'nnar. Hann segir: „Markmið þessarar bókar er að kanna hugmyndir
agnúsar á sem flestum sviðum, draga upp heildarmynd af þeim og
Setja þær { samhengi við bæði séríslenzka og almenna hugmyndasögu."
ls- 9.) Orð hans ganga eftir í bókinni og hann fjallar á skipulegan hátt