Saga - 1997, Qupperneq 278

276
RITFREGNIR
starf einstaklinga sem hvergi bifast af sínum menntunarsökkli er sú sem
Gísli Pálsson og fleiri hafa fetað undanfarin ár og felst í því að virkilega
kynna sér efnivið annarra fræðigreina og skrifa um hann í birtu sinnar
eigin fræðigreinar. En hvað þarf til svo slíkir leiðangrar heppnist? Og hvern-
ig gengur Gísla að tileinka sér aðferðir og hugmyndir svo ólíkra fræði-
greina sem hagfræði, málfræði og sagnfræði? Ég hef ekki nógu mikið vit
á hagfræði til að meta framlag hans til rannsókna og útlegginga á kvóta-
kerfinu, en greinargóður sjöundi kafli um þau mál sannfærir mig um að
ekki nær nokkurri átt að einstaklingar eða fyrirtæki fái að eiga veiðiheim-
ildir og að taka beri meira mark á sjómönnum en raunin er núorðið. Eg
hef heldur ekki nógu mikið vit á málfræði til að meta hugmyndir Gísla i
sjötta kafla um stéttaskiptingu máls á íslandi og gegn málhreinsun, en
niðurstöðurnar sannfæra mig að mestu og athuganir hans um hlutgerv-
ingu tungumálsins meðal íslendinga eru áhugverðar.
Það mikið vit hef ég hins vegar á sagnfræði að ég treysti mér til að segja
sem svo að sumt af því sem Gísli segir um íslenskt samfélag á fyrri öldum
er snjallt, en fleira síður en svo. Til að mynda á hann það til að líta á niður-
stöður rannsókna á fábrotnum samfélögum úti í hinum stóra heimi sem
almenn sannindi sem nota má til að fylla í eyður þekkingar á sömu fyrir-
bærum á íslandi, til að mynda um þróun goðorða. Af því að tilteknir hlutir
gerðust hér og þar í sambærilegum samfélögum án miðstjórnarvalds hljota
þeir að hafa gerst hér á landi á þjóðveldistímanum (bls. 115). Svona álykt-
anir láta ekki sagnfræðingar eftir sér, en Gísli gerir það oftar en einu smW
og sýnist mér það helst mótast af því að hann vill komast að tilteknum
niðurstöðum frekar en að hann hefjist handa með opnar spurningar sem
hann langar að finna svar við. Þetta er mest áberandi í umfjöllun um þaU
viðfangsefni sem ég held að hljóti að vera veikasti hlekkurinn í fraeði-
mennsku Gísla og er mat hans og notkun á íslendingasögum sem heimilð'
um. Hann er þess fullviss að þær lýsi íslensku samfélagi á þeim tíma sem
atburðir sagnanna eiga að hafa gerst, það er að segja 9. og 10. öld. Fáeinir
sagnfræðingar hafa reyndar nálgast þetta sjónarhorn á allra síðustu árum,
líkt og í örvæntingu svo eitthvað sé nú til af heimildum um þessar fyrstu
aldir íslandsbyggðar, en Gísli gengur lengra. Hann líkir sögunum meira
að segja við „field-notes" sem mannfræðingar taka á vettvangi, en höfund-
ana nefnir hann „informants" og mun það haft um íbúana sem mann-
fræðingar spjalla helst við þar sem þeir hreiðra um sig. Ég efast þó um að
svo auðtrúa mannfræðingar séu til á lífi að þeir taki mark á því sem mn-
fæddir segja í smáatriðum um það sem á að hafa gerst fyrir þrjú hundruð
árum.
Helstu rök Gísla fyrir þessari misnotkun á íslendingasögum eru að þ®r
lýsi samfélagi sem er ólíkt því sem birtist í Sturlungu og öðrum sam-
tímasögum. Höfundar hafi þekkt þennan mun og gert sér mat úr honurn-
Til dæmis er mikið um galdramál í íslendingasögum, en engin í Sturl-