Saga - 1997, Side 280

278
RITFREGNIR
pólsk-enska mannfræðingsins Bronislaws Malinowskis, The Sexual Life of
Savages in North-Western Melanesia (1929). í stað þess að vera villimenn
sem lifa kynlífi eru íslendingar lærdómsmenn sem lifa í textum sínum og
breyta öllu í lífi sínu í texta. Það er vitaskuld orðum aukið og enn verður
Gísli fórnarlamb eigin skilgreiningar: Hann en ekki allir íslendingar ser
ekki annað en texta og aftur texta. Það er í blóra við ágæt og kröftug and-
mæli hans í fyrsta kafla við of örri og mikilli textavæðingu mannvísinda a
síðustu árum. Gagnrýni hans á mannfræðinga samtímans er þó eftirbreytm
verð og lærdómsrík fyrir sagnfræðinga sem hættir til að sjá bara heimild-
ir, en ekki það líf sem ólgaði á sínum tíma og þær bera vitni um. Ábend-
ing hans um að lesa ekki samfélög sem texta, heldur að breyta texta i
samfélag er því gagnleg og góðs viti. Róttækari aðgerða en birtast í þess-
ari bók er samt þörf ef takast á að eyða átakanlegri firringu mannvísinda-
fólks nú á dögum sem sér ekki fyrir sér annað líf en orð á skjám og
blöðum.
Már fónsson
Stefán Ólafsson: HUGARFAR OG HAGVÖXTUR. MENN-
ING, ÞJÓÐFÉLAG OG FRAMFARIR Á VESTURLÖND-
UM. Félagsvísindastofnun Háskóla íslands. Reykjavík
1996. 340 bls. Töflur, línurit og skrár.
Flestir hagfræðingar viðurkenna að miðað við mikilvægi hagvaxtar þa
hefur hagfræðin sorglega lítið af vel grunduðum kenningum um orsakir
hans. Hagfræðin hefur fjallað ítarlega um jafnvægisskilyrði á mörkuðum
og hagkvæmni markaðsskipulagsins við aðstæður þar sem tækni og skipu'
lag vinnunnar breytast ekki. Sú hagkvæmni kapítalismans sem hér uffl
ræðir er alls óskyld þeim tækniframförum, vélvæðingu og sífelldri uffl'
byltingu framleiðsluháttanna sem Marx og Engels eignuðu kapítalismaU'
um og lýstu á svo dramatískan hátt í Kommúnistaávarpihu. í reynd virðist
eins og hagfræðingum hafi verið hugleiknara að fjalla um endalok hag'
vaxtar innan ramma kapítalismans eins og kenningar Marx um lækkandi
hagnaðarhlutfall og kenningar Keynes um minnkandi jaðarframleiðni fjar-
magnsins eru dæmi um. Ef undan er skilin kenning Schumpeters um hlut'
verk tækniframfara í þróun kapítalismans (og reyndar endalokum hans)
þá er fátt um kenningar um hagvöxt innan hagfræðinnar. Þetta hefur
aðeins verið að breytast á síðustu áratugum og nokkrar almennar kenn-
ingar um hagvöxt hafa litið dagsins ljós. í þessum kenningum er lögð
áhersla á að skýra hvernig hugarfar, eða öllu heldur þekking og þjálfun,
hafa áhrif á hagvöxtinn. Þessi líkön eru enn sem komið er ákaflega ein