Saga - 1997, Side 296

294
RITFREGNIR
upp andstæðuna, björtu hliðina, en þá fyrst daprast honum verulega flug-
ið. A meðan klisjurnar einkenna lýsingarnar á lífi Unníar þá er það „ætt'
argrobbið" úr fortíðinni sem kemur í veg fyrir að sagan nái sér nokkurn
tíma á strik. Samkvæmt bók Elínar er allt þetta fólk snillingar og stor-
menni hvernig sem fyrir því er komið og hvar sem það er statt á lífs-
brautinni; hetjur sitja á hverjum bæ: „Nautabússtrákarnir voru óumdeil-
anlega strákar - ærslabelgir og fjörkálfar - en svo fágaðir í ærslum sínum
og háttum að jafnaldrar drógust að þeim eins og svarf að segulstáli." (Bls-
172. ) Þetta voru aðeins börnin en heimilið allt sem ekki var stórt einkennd-
ist af snyrtimennsku „enda þóttu þau hjón flestum hreinlátari í háttum-
(Bls. 173.) Bóndinn bar af öðrum: „Jón eignaðist frábæran sauðfjárstofn og
var um skeið talinn með slyngustu fjárræktarmönnum landsins." (Bls-
173. ) Þetta er aðeins eitt dæmi af ótrúlega mörgum sem lýsa formæðrum
Elínar á svipaðan hátt. Þær hljóma allt að því hjákátlegar: Fólkið fallegt,
duglegt, ljóshært eða í það minnsta bjart yfirlitum, mennirnir sterkir og
konurnar harðar af sér en kvenlegar: „Sagt er að þeim ættboga hafi
löngum fylgt hugrekki og hreysti. Pétur er landsfrægur kraftajötunn og
bræðurnir vel að manni og þykir gaman að reyna sig við aðra og glíma-
(Bls. 150.)
Loks, eftir þessa yfirreið um nítjándu öldina og Vesturlönd samtímans i
skuggsjá Unníar Pálsdóttur Conan, er fjallað um konur á íslandi í dag- i’a
fyrst kastar tólfunum. Gagnrýnislaus umfjöllun um stöðu kvenna og inm-
haldslausar lýsingar á landi og þjóð einkenna seinni hluta bókarinnar.
„Allir að græða landið, planta trjám eða kaupa rétt bensín til fjáröflunar.
(Bls. 194.) Öll þessi umfjöllun er afar yfirborðsleg og allt að því hallæris-
leg-
Það er leiðinlegt að fella jafn harðan dóm um verk sem þetta en hjá þvl
verður ekki komist meðal annars vegna þess að efniviðurinn er frábær-
Lífshlaup þessara þriggja kvenna er áhugavert og á köflum tekst Elínu
vel upp þegar hún rekur sögu þeirra og hvernig hún fléttast saman. Ljóst
er að margvíslegar heimildir hafa varðveist sem tengjast konunum þrem-
ur bæði beint og óbeint. Mér er meðal annars kunnugt um hvers virði
dagbækur séra Jóns Sveinssonar eru auk ástarbréfa sem fóru á milli hans
og Hólmfríðar Jónsdóttur sem síðar varð eiginkona hans. Nemandi minn,
Sigríður Þorgrímsdóttir, ritaði mjög áhugaverða grein í námskeiði sem
haldið var í Háskóla íslands á haustmisseri 1995 um lífið í Skagafirði a
nítjándu öld og byggði hana að hluta til á þessum heimildum. Elín gerir
sér einhvern mat úr þeim en sú úrvinnsla nær skammt. í stað þess að
gera tilraun til að tengja líf kvennanna við aðra atburði og stærri heildú
(eins og daglegt líf fyrir norðan á tímabilinu) þá grípur hún til þessa
óyndisúrræðis sem Unní er; skáldlegur vanskapnaður eða sagnfræðileg
missmíð. Hér hefðu aðferðir einsögunnar getað hjálpað mikið og þá naa
búast við að bæði líf kvennanna og heimildirnar sjálfar hefðu fengið notið