Morgunblaðið - 18.12.2009, Page 30

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. DESEMBER 2009
FRÓÐLEGT hefur
verið að fylgjast með
landsmálaumræðunni
undanfarið. Af eðlileg-
um ástæðum snýst hún
öðrum þræði um það
hvernig happadrýgst
verður að koma okkur
Íslendingum út úr þeim
efnahagsþrengingum
sem okkur hefur verið
komið í. Ég segi komið
í vegna þess að stefna ríkisstjórna
liðinna ára leiddi beinlínis af sér þá
efnahagskreppu sem bítur nú svo
mjög íslenskan almenning. Rík-
isstjórnir Sjálfstæðisflokks og Fram-
sóknarflokks héldu þannig á málum í
sinni allt of löngu stjórnartíð að hrun
það sem við nú upplifum varð eig-
inlega óhjákvæmileg afleiðing þeirra
stjórna. Þeir sem þar fóru með ferð-
ina og þeirra fylgisveinar bera því
fyrst og fremst ábyrgð á stöðu okkar
Íslendinga í dag.
Í þessu sambandi er fróðlegt að
setja hér fram greiningu sem fram
hefur komið, greiningu sem kannski
segir söguna betur en mörg orð.
Allt hófst þetta með því að ráða-
menn Sjálfstæðis- og Framsókn-
arflokks seldu einkavinum sínum rík-
isbankana fyrir slikk. Það sem
kaupendurnir áttu sameiginlegt auk
þess að vara innmúraðir í flokkana
tvo var að þeir kunnu ekkert fyrir
sér í bankastarfsemi.
Næst hófst sá kafli þegar allt lék í
lyndi, bankarnir uxu og
uxu og frjáls-
hyggjuöflin töldu þar
með sannað hvílíka yf-
irburði hið einkavina-
vædda bankakerfi hefði
yfir gamaldags hugs-
anaganginn.
Þá hófst kaflinn þeg-
ar erlendir bankar og
þeir sem þekktu til
bankarekstrar hættu
að lána íslensku bönk-
unum. Erlendir banka-
menn sáu nefnilega
hvert stefndi á Íslandi.
Kaflinn sem nú tók við einkenndist
af mjög sterkum viðbrögðum ís-
lensku bankasnillinganna. Þetta er
bara öfund út í okkar velgengni,
Danir hafa alltaf öfundað okkur og
Bretar eru nú komnir í hópinn með
þeim.
Síðan tók við sá kafli er kannski
má nefna „ krókur á móti bragði.“ Til
þess að tryggja lán til íslensku bank-
anna var fundin upp sú tæra snilld að
setja á stofn Icesave-reikninga er-
lendis og þannig var narrað fé inn í
íslenska bankakerfið frá almenningi í
Evrópu.
Lokaþátturinn stendur nú yfir,
nefnilega sá að íslensk þjóðin á um
tvo kosti að velja og báðir eru þeir af-
arkostir. Þjóðin verður annað hvort
að borga Icesave-skuldbindingarnar
eða einangrast pólitískt og efnahags-
lega.
Allt þetta er nauðsynlegt að hafa í
huga í þeirri umræðu sem nú fer
fram um framtíðarhorfur okkar Ís-
lendinga. Sérstaklega er mikilvægt
að halda þessu til haga um leið og
hlustað er á málflutning sjálfstæðis-
og framsóknarmanna nú um þessar
mundir. Þeir láta eins og það alvar-
lega ástand sem hér hefur skapast sé
núverandi ríkisstjórn að kenna, þeir
sjálfir hafi þar hvergi komið nærri.
Og með þessum forystumönnum
Sjálfstæðis- og Framsóknarflokks
hafa nú hátt og gráta í kór margir
þeir aðrir sem með orðum sínum og
athöfnum leiddu þær hremmingar
sem við nú búum við yfir þjóðina. All-
ir þessir menn eru meira að segja
farnir að gæla við það að fá völdin á
ný, þeim einum sé treystandi og svo
framvegis.
Íslenskur almenningur má hins
vegar aldrei aftur færa þessum
mönnum völd í hendur. Við verðum
ætíð að muna hvernig þeir brugðust
trausti því sem til þeirra var borið.
Með því að heita því að færa þeim
aldrei völdin aftur má segja að á viss-
an hátt geti þjóðin greitt þeim til
baka með sanngjörnum hætti það
sem þeir eiga hjá henni.
Greiðum þeim til baka með
sanngjörnum hætti
Eftir Ragnar
Óskarsson » Allt hófst þetta með
því að ráðamenn
Sjálfstæðis- og Fram-
sóknarflokks seldu
einkavinum sínum rík-
isbankana fyrir slikk.
Ragnar Óskarsson
Höfundur er kennari og fyrrverandi
bæjarfulltrúi í Vestmannaeyjum.
ÞAÐ HRIKTIR í
grunnstoðum sam-
félagsins, áform um
niðurskurð í velferð-
arkerfinu er áhyggju-
efni. Ekki síst í þeim
málaflokkum þar sem
Íslendingum hafði ekki
tekist sem skyldi að
byggja upp áður en
efnahagsþrengingarnar
riðu yfir. Í áratugi hef-
ur verið barist fyrir bættum hag elstu
borgaranna. Árið 2007 var nýmæli að
málaflokknum væru gerð sérstök skil
í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar.
Sjálfstæðisflokkur og Samfylking
settu fram sérstakan kafla um „Bætt-
an hag aldraðra og öryrkja.“ Bæta
átti almannatryggingakerfið, hraða
fjölgun hjúkrunarrýma og fækka
jafnframt fjölbýlum. Efla átti ein-
staklingsmiðaða sólarhringsþjónustu
og bæta átti kjör kvenna í umönn-
unarstörfum. Heilbrigðisþjónustan
yrði á heimsmælikvarða, áhersla yrði
á forvarnir og lækkun lyfjaverðs og
fjármagn skyldi fylgja þörfum sjúk-
linga. Ástæðurnar voru að í velferð-
arsamfélaginu Íslandi höfðu þessi
mál setið á hakanum og brýn þörf var
á bragarbót.
Fólkið í landinu gerðist málsvarar
aldraðra sjúklinga í aðdraganda
kosninga 2007 og krafðist úrbóta
þeim til handa, þar sem þá vegna að-
stæðna sinna skorti afl til að verja
hagsmuni sína. Alþjóðaheilbrigð-
isstofnunin og Alþjóðabankinn hafa
lagt á það ríka áherslu við rík-
isstjórnir þeirra landa þar sem efna-
hagsþrengingar ganga yfir að gæta
þess sérstaklega að erfiðleikarnir
leiði ekki jafnframt til kreppu í heil-
brigðis- og félagsþjónustu. Alþjóða-
heilbrigðisstofnunin tekur sér-
staklega fram að þau lönd sem hafa
þurft að leita á náðir Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins séu í mun meiri áhættu
hvað fjölgun á fylgikvillaáföllum
varðar. Ríkisstjórnir verði að vera
vakandi yfir minnstu teiknum, standa
vörð um hag þeirra
efnaminnstu og þeirra
sem ekki geta varið
hagsmuni sína. Þó að
elstu borgararnir hafi
mesta þol fyrir því að
gengið sé á rétt þeirra
er það hvorki sanngirni
né réttlæti að þjarmað
sé að þeim.
Ýmis teikn voru á
lofti um úrbætur í mál-
efnum aldraðra þegar
kreppan hóf sýnilega
innreið sýna. Undirbún-
ingur var hafinn að flutningi mála-
flokksins milli ráðuneyta með það að
markmiði að undirbúa á næstu árum
flutning frá ríkinu til sveitarfélaga.
Ný ríkisstjórn Jóhönnu Sigurð-
ardóttir hefur í stefnuskrá sinni að
markmið allra endurbóta í heilbrigð-
isþjónustu og almannatryggingakerfi
eigi að vera jöfnuður, gott aðgengi,
gæði, öryggi og hagkvæmni. Veita
skuli heilbrigðisþjónustu við hæfi á
viðeigandi þjónustustigi, óháð efna-
hag og búsetu. Stefna skal að því að
fólk búi heima eins lengi og kostur er
og vilji er til, m.a. með því að sam-
þætta heimaþjónustu og heima-
hjúkrun. Standa á við fram-
kvæmdaáætlun um ný
hjúkrunarrými fyrir aldraða. Það er
mikið í húfi að samfélagið geti treyst
fyrirheitum sem þessum. Framþróun
má ekki stöðvast og stjórnvöld og al-
menningur þurfa sameiginlega að
verja siðferðilega hlið stefnumótunar
í þeim málaflokkum sem hvað við-
kvæmastir eru.
Viðvarandi skortur á starfsfólki til
umönnunarstarfa breyttist verulega
sumarið fyrir kreppuna 2008, í kjölfar
á kjarabótum til þessa hóps í sam-
ræmi við stefnu ríkisstjórnar. Mik-
ilvægt er að standa vörð um þessar
kjarabætur til að draga úr þeirri ógn
sem skortur á starfsfólki hefur haft í
för með sér á undanförnum árum.
Niðurskurður má ekki leiða til þess
að dregið sé úr skipulagðri mönnun í
hjúkrun til að tryggja viðeigandi
þjónustu. Slík aðferð leiðir til minni
kostnaðar til að byrja með en aukn-
um kostnaði þegar fram í sækir og
lífsgæði og líðan versna. Samþætting
heimaþjónustu og heimahjúkrunar er
hafin á vegum ríkis og borgar. Mik-
ilvægt er að sú mikla þjónustuaukn-
ing sem búið var að lofa öldruðum
sjúklingum og öðrum sem þess þurfa
verði að veruleika.
Efnahagserfiðleikar koma ekki í
veg fyrir fjölgun í elsta aldurshóp-
unum á komandi árum. Mannfjölda-
spá Hagstofu Íslands gerir ráð fyrir
að Íslendingum 67 ára og eldri, sem
nú telja tæplega 33 þúsund ein-
staklinga, muni fjölga um ríflega 13
þúsund á næstu 10 árum og verði
rúmlega 45 þúsund einstaklingar árið
2020. Þá er gert ráð fyrir því að 20%
aukning verði í aldurshópnum 80 ára
og eldri. Ef horft er til næstu 20 ára
er gert ráð fyrir að 64 þúsund ein-
staklingar verði á aldursbilinu 67 ára
og eldri eða um 18% þjóðarinnar. Nú
eru þeir 10% af þjóðinni. Það er þjóð-
hagslega hagkvæmt, sé horft til fram-
tíðar, að verja velferðarkerfið, og
byggja það upp til að mæta þörfum
samfélagsins. Það verður að gera á
trúverðugan hátt. Siðað þjóðfélag
sýnir árvekni og vinnur að því að
milda áhrifin af efnahagsþreng-
ingum. Finna þarf snjallari leiðir en
hingað til hafa verið notaðar, og
draga þarf úr sóun og tvöföldun.
Skortur á úrræðum til handa þeim
sem varnarlausir eru er ekki í anda
þeirra sanngirnissjónarmiða, jöfn-
uðar- og réttlætishugsjónar sem lesa
má í stefnuyfirlýsingu núverandi rík-
isstjórnar.
Kreppan ógnar þjóð sem eldist
Eftir Önnu Birnu
Jensdóttur »Ef horft er til næstu
20 ára er gert ráð
fyrir að 64 þúsund ein-
staklingar verði á ald-
ursbilinu 67 ára og eldri
eða um 18% þjóðarinn-
ar. Nú eru þeir 10% af
þjóðinni.
Anna Birna Jensdóttir
Höfundur er hjúkrunarfræðingur.
– meira fyrir áskrifendur
Skólar og
námskeið
Fáðu þér áskrift á
mbl.is/askrift
Í blaðinu verður fjallað um menntun og
þá fjölbreyttu flóru sem í boði er fyrir
þá sem vilja auðga líf sitt og möguleika
með því að afla sér nýrrar þekkingar og
stefna því á nám og námskeið.
Morgunblaðið gefur út glæsilegt
sérblað um menntun, skóla og
námskeið þriðjudaginn
5. janúar 2010.
Meðal efnis verður:
Háskólanám og endurmenntun.
Fjarmenntun á háskólastigi.
Verklegt nám/iðnnám á framhalds- og
háskólastigi.
Endurmenntun.
Símenntun.
Listanám.
Sérhæft nám.
Námsráðgjöf og nám erlendis.
Kennsluefni.
Tómstundanámskeið og almenn námskeið.
Lánamöguleikar til náms.
Ásamt fullt af öðru spennandi efni.
Pöntunartími auglýsinga er fyrir klukkan 16.00
mánudaginn 21. desember
Nánari upplýsingar veitir Katrín Theódórsdóttir
í síma 569 1105, kata@mbl.is