Fréttablaðið - 12.11.2011, Blaðsíða 22

22 12. nóvember 2011 LAUGARDAGUR
Um árabil hefur verið unnið að rannsóknum á lífríki Þjórs-
ár en ítarlegar rannsóknir hafa
átt sér stað á fiskistofnum í ánni
allt frá árinu 1973, bæði á vegum
Landsvirkjunar og Veiðimálastofn-
unar. Rannsóknir á lífríki árinnar
eru mikilvægar af mörgum ástæð-
um, meðal annars til þess að geta
sem best sagt fyrir um áhrif nýrra
virkjana á viðkvæma og dýrmæta
fiskistofna í ánni.
Landsvirkjun leitast við að
hámarka afrakstur af þeim orku-
lindum sem fyrirtækinu er trúað
fyrir með sjálfbæra nýtingu,
verðmætasköpun og hagkvæmni
að leiðarljósi. Það er fyrirtækinu
því mikilvægt að lágmarka, eins
og mögulegt er, áhrif virkjana á
fiskistofna sem og annað lífríki
og umhverfi í nágrenni þeirra.
Verði ákveðið að reisa fyrirhugað-
ar virkjanir í neðanverðri Þjórsá
leggur Landsvirkjun áherslu á að
ráðist verði í umfangsmiklar mót-
vægisaðgerðir sem byggðar eru á
niðurstöðum áðurnefndra rann-
sókna.
Breytt hönnun virkjana
Við mat á umhverfisáhrifum fyrir
Urriðafossvirkjun sem fram fór
árið 2003 komu fram áhyggju-
raddir vegna laxastofnsins í Þjórsá.
Landsvirkjun voru sett margvís-
leg skilyrði sem uppfylla þyrfti
ef ráðist yrði í byggingu virkjan-
anna. Í kjölfarið ákvað Landsvirkj-
un að ráðast í frekari breytingar,
umfram það sem kveðið var á um
í skilyrðum Skipulags stofnunar.
Markmið þeirra breytinga og mót-
vægisaðgerða er að lágmarka nei-
kvæð áhrif þeirra þriggja virkj-
ana í neðan verðri Þjórsá sem til
umfjöllunar eru í Rammaáætl-
un um nýtingu vatnsafls- og jarð-
varma: Holta-, Hvamms- og
Urriðafoss virkjun.
F yrirhugaðar mótvægis-
aðgerðir eru byggðar á niður-
stöðum rannsókna og tillögum
Veiðimálastofnunnar. Þær munu
tryggja lágmarksrennsli sem
nemur 10-15 m3/s neðan lóna svo
árfarvegir þorni aldrei upp. Lón-
hæðir við Urriðafossvirkjun og
Holtavirkjun hafa verið lækkað-
ar um einn metra frá því mat á
umhverfisáhrifum fór fram en við
það eykst rennslishraði um lónin
sem hefur jákvæð áhrif á göngur
og lífsskilyrði laxa og niðurgöngu
seiða. Í þessum virkjunum verða
auk þess sérstakir Kaplan hverfl-
ar sem auka lífsmöguleika seiða
fremur en aðrar gerðir.
Fiskistigar verða gerðir við
stíflur Urriðafossvirkjunar og
Hvammsvirkjunar. Reynsla frá
fiskistiga við Búðafoss sem settur
var upp árið 1991 er góð og eftir
gerð hans hefur lax numið land
fyrir ofan fyrirhugaða Holtavirkj-
un. Líta má á gerð fiski stigans sem
einskonar snemmbúna mótvægis-
aðgerð. Við Urriðafoss virkjun er
gert ráð fyrir sér hannaðri seiða-
fleytu en við þá virkjun er fallhæð
mest, eða 41 metri.
í Þjórsá fara 98% af veiði fram
með netum neðarlega í ánni.
Landsvirkjun stefnir að því að
kaupa upp stóran hlut þessara
veiðiréttinda svo draga muni
verulega úr veiði í ánni. Meðal
tillagna Veiðimálastofnunar er
að búa í haginn fyrir stangveiði
með ýmsum aðgerðum í far-
vegum milli virkjana. Meðal ann-
arra mótvægisaðgerða er að nýta
góð uppeldissvæði ofan göngu-
hindrana í þverám ofan Hvamms-
virkjunar. Munu slíkar aðgerðir
vega að hluta til upp á móti nei-
kvæðum áhrifum sökum fyrir-
hugaðra virkjana.
Opin umræða mikilvæg
Verði það niðurstaðan að Alþingi
ákveði að samþykkja Ramma-
áætlun um nýtingu vatnsafls- og
jarðvarma með virkjanir í neðan-
verðri Þjórsá í nýtingarflokki, er
það hlutverk Landsvirkjunar að
leggja ríka áherslu á að lágmarka
neikvæð umhverfisáhrif af þeim
virkjunum. Landsvirkjun bind-
ur vonir við að þær mótvægis-
aðgerðir sem lagðar eru til byggð-
ar á rannsóknum á fiskistofnum í
Þjórsá muni skila þeim árangri að
áhrif virkjananna á stærð laxa-
stofnsins verði óveruleg. Rann-
sóknir munu halda áfram og
fyrir tækið mun leggja sig fram
við að taka tillit til nýrra og áður
óþekktra rannsóknarniðurstaðna,
og reyna eftir bestu getu að
koma til móts við áhyggjuraddir
vegna lífríkisins með mótvægis-
aðgerðum studdum traustum
rannsóknarniðurstöðum.
Hvað starfsemi Landsvirkjunar
varðar þá er það okkar stefna að
starfa á opinn og gagnsæjan hátt.
Við teljum mikilvægt að kynna
bæði stefnu okkar og niðurstöður
rannsókna opinberlega og heiðar-
lega. Nánar er hægt að kynna
sér rannsóknir á fiskistofnum í
Þjórsá á heimasíðu Landsvirkj-
unar undir umhverfismál, rann-
sóknir og áhrif virkjana á fiski-
stofna í Þjórsá.
Fiskistofnar og virkjanir
Í hádegisfréttum RÚV 8. nóvem-ber tjáði borgarfulltrúi meiri-
hlutans í Reykjavík sig um þá
stöðu sem blasir við í mál efnum
leikskóla borgarinnar. Fyrr um
daginn birtist fréttatilkynning
frá Reykjavíkurborg um að verið
væri að kanna hvort fjárhagur
borgarinnar leyfði inntöku barna
sem fædd voru 2010 í áföngum. Í
kvöldfréttum sjónvarps 9. nóvem-
ber heyrðist loks í borgarstjóra
og varaformanni skóla- og frí-
stundaráðs. Allt var þetta vel
æft, samhæfð viðbrögð og endur-
ómun fréttatilkynningarinnar sem
birtist á vef Reykjavíkurborgar.
Sem sagt, eitthvað af tölum og
útreikningum og fyrirslátturinn
að verið sé að taka við stærsta
árgangi Íslandsögunnar og ekki
sé til nægilegt fjármagn til að
setja í leikskólana. Ekkert þeirra
(og fréttatilkynningin ekki held-
ur) gat hins vegar svarað spurn-
ingunni sem brennur á fólki með
sannfærandi hætti. Af hverju má
ekki bjóða börnum þau leikskóla-
pláss sem þó eru laus?
Það er ljóst að stóran hluta lausra
plássa má nýta án þess að ráða
starfsfólk. Til þess að fylla öll pláss
og jafnvel bæta við plássum þarf
hins vegar að ráða starfsfólk. Ef
leikskólarnir eru nú þegar byggðir
og þegar mannaðir nógu mörgum
þá er erfitt að finna rökin gegn því
að hleypa inn nokkrum börnum til
viðbótar. Meirihlutinn hefur hald-
ið því fram að meðal kostnaður við
hvert barn sem sækir leikskóla í
Reykjavík sé tvær milljónir á ári.
Það má vel vera rétt. En þegar
við erum að hugsa um að taka inn
fleiri börn er það ekki meðalkostn-
aðurinn sem skiptir máli heldur
viðbótar kostnaðurinn við að taka
inn hvert barn. Og hann er örugg-
lega mun nær því að vera núll en
tvær milljónir.
Um þetta vill meirihlutinn ekki
ræða. Yfirlýsingar hans fjalla um
eitthvað allt annað. Í við tölum
talar hann um eitthvað allt annað.
Til þess að tryggja stjórn sína á
umræðunni á öll upp lýsingamiðlun
að fara í gegnum upplýsinga-
fulltrúa. Þessi vinnubrögð meiri-
hlutans eru forkastanleg. Upp-
lýsingarnar lágu fyrir í lok sumars
en málið hefur aldrei verið rætt á
vettvangi skóla- og frístundaráðs.
Engin umræða hefur farið þar
fram og ekkert hefur verið ákveðið
á þeim vettvangi um málið. Sama á
við um borgarráð. Það er ótækt að
ákvarðanir sem þessar séu teknar
af aðilum sem enginn þekkir á
stöðum sem enginn veit um. Það
eru verstu ákvarðanirnar – þær
sem enginn tekur – því enginn ber
þá ábyrgð á þeim.
Nú heldur meirihlutinn því fram
að borgin haldi 40 plássum auðum
svona upp á að hlaupa. Þetta er
ekki rétt. Þetta er pólitísk ákvörð-
un hverju sinni. Engar verklags-
reglur segja til um þetta. Borg-
arstjóri sagði í viðtali við RÚV 9.
nóvember að plássunum væri hald-
ið til vara – svona til neyðar – „ef
að við skyldum einhverra ástæðna
vegna þurfa nauðsynlega á þeim
að halda“. Heldur hann því þá fram
að börnin sem nú bíða eftir pláss-
um þurfi ekki á þeim að halda? Það
geta því ekki talist góð vinnubrögð
að halda 40 plássum auðum.
Það er alveg ljóst af yfirlýs-
ingum meirihlutans að þau vilja
ekki byrja að innrita börn fædd
2010 strax. Verður helst ráðið að
þau vilji ekki innrita börn fædd
2010 í leikskóla fyrr en haustið
2012. En þá verður bróður partur
barnanna orðinn tveggja ára.
Fram að þeim tíma lætur meiri-
hlutinn í Reykjavík sér það hins
vegar í léttu rúmi liggja þó að laus
pláss séu á leikskólum borgarinn-
ar. Þetta er að mínu mati stöðnun.
Áður nefndur borgarfulltrúi hélt
því fullum fetum fram í útvarps-
viðtali að Reykjavíkurborg væri
á góðum stað – að leikskóla málin
væru á góðum stað í dag. Það get
ég ekki tekið undir og allra síst nú
eftir seinkun innritunar barna,
sameiningar leikskóla, fækkun
stjórnenda staða, minni undir-
búningstíma starfsmanna og
almennan niðurskurð í leikskólum.
Þetta er nefnilega ekki spurn-
ing um fjármagn heldur forgangs-
röðun og það er sorglegt að sjá
kjörna fulltrúa skýla sér á bak við
„bága fjárhagsstöðu borgarinnar“
þegar þeir þurfa að svara fyrir
aftur för í málefnum barna í leik-
skólum. Stefna meirihlutans í borg-
inni ber vott um fádæma skilnings-
leysi á grunnstoðum og innviðum
samfélagsins. Reykvíkingar hafa
fengið að finna tilfinnan lega fyrir
því á eigin skinni og ekki er útséð
með áhrifin af vondum ákvarðana-
tökum. Hann er því holur hljómur-
inn í kosningaloforði Besta flokks-
ins um skemmtilegri leikskóla og
mér er það til efs að menntamál
borgarinnar eigi sér skjól í faðmi
Samfylkingarinnar.
Skemmtilegri leik-
skólar?
Það þurfti pólitískan kjark til þess að rífa Ísland upp úr
fátæktinni og byggja nútíma-
þjóðfélag. Engir arðsemis-
útreikningar hefðu getað rétt-
lætt heilbrigðisþjónustuna
– þar sem ég starfaði lengstum
– skólakerfið eða samgöngu-
bæturnar. Allt var þetta byggt
á eldmóði og hugsjón, með
áræði og bjartsýni. Úrtölu-
menn voru nægir þá sem nú.
Vaðlaheiðargöngin mælast
varla sem stórvirki á skala
íslenskrar uppbyggingar en
gætu vissulega bætt lífs-
kjör okkar hér á Norður- og
Austur landi. Göngin leysa af
hólmi hættulegan veg. Fyrst
er vegurinn krókóttur, hæð-
óttur og með fjölmörgum teng-
ingum svo minnir á húsagötu.
Sjálft fjallaskarðið lokast síðan
auðveldlega á vetrum, sem er
meirihluti ársins ef mér leyf-
ist að minna á þá augljósu stað-
reynd. Þetta er lífshættulegur
vegur samkvæmt umferðar-
tölfræðinni. Auk þessa spar-
ast tími, leiðir styttast, ferða-
mennska fær ný tækifæri og
fólk getur farið lengri veg í
vinnu.
Við Akureyringar höfum
borgað vegatoll í mörg ár og
ekki kvartað. Nú erum við
tilbúin að bæta samgöngur á
eigin reikning. Reykjavíkur-
hælbítarnir leggjast gegn veg-
tollum, enda óvanir slíku. Vilja
þá ekki á sitt svæði. Borgar-
fulltrúar, þingmenn, ritstjór-
ar og stöku ráðherra reyna að
koma í veg fyrir Vaðlaheiðar-
göng. Nú ríður á að þeir sem til
einhvers duga láti verkin tala.
Vaðlaheiðargöng
og pólitískt þrek
Orkumál
Hörður
Arnarson
forstjóri Landsvirkjunar
Menntamál
Líf
Magneudótir
fulltrúi VG í skóla- og
frístundaráði
Samgöngumál
Gunnlaugur Fr.
Jóhannsson
rafvirkjameistari