Fréttablaðið - 12.11.2011, Blaðsíða 71

LAUGARDAGUR 12. NÓVEMBER 2011 15góð ráð fyrir græn jól ●
Um leið og við ákveðum að henda
einhverri vöru erum við búin að
segja að hún sé okkur einskis virði.
En ef til vill gleymum við þá að
hún gæti haft virði í augum ann-
arra, því hún missir ekki eiginleika
sína við það eitt að vera hent í rusl-
ið. Úrgangur er ekkert annað en
hráefni sem við þurfum ekki leng-
ur á að halda og mætti því kalla af-
gangs hráefni. Þegar maður flokk-
ar og skilar til endurvinnslu er
maður að tryggja að afgangs hrá-
efni fær að lifa áfram og nýtast til
annarra hluta. Kannanir sýna að
um 30% af almennum heimilisúr-
gangi eru blandaður pappír en það
er einmitt sá flokkur sem hvað ein-
faldast er fyrir almenning að skila
til endurvinnslu og því ætti enginn
pappír að rata óflokkaður í rusla-
tunnuna hjá okkur. Einnig eru um-
búðir hvers konar fyrirferðar-
miklar í ruslatunnunni okkar. Við
endurvinnslu verða dagblöðin að
eldhúspappír, pakkar utan af morg-
unkorni og mjólkurfernur verða að
nýjum, sams konar pappaumbúð-
um, úr plastumbúðum má búa til
pólíester ull sem nýtist í fataiðn-
aði og úr málmdósum má búa til
nýjar málmafurðir (www.sorpa.is).
Þegar allt er skoðað þá er afskap-
lega fátt sem ekki er hægt að end-
urvinna eða endurnýta með ein-
hverjum hætti.
KVEÐUM NIÐUR DRAUGINN
Kominn er tími til að biðla til
æðri máttarvalda um aðstoð við
að kveða endanlega niður það-fer-
allt-í-sömu-holuna drauginn, þann
lífseiga púka. Stundum hafa kom-
ist á kreik sögur um að það sé ekki
til neins að flokka úrgang því hann
endi hvort sem er allur í sömu hol-
unni. Það er þó engan veginn rétt
að halda slíku fram. Í dag er al-
þjóðlegur markaður fyrir endur-
vinnsluúrgang sem íslensk fyr-
irtæki og sveitarfélög hafa að-
gang að. Auk þess er bannað að
urða suma úrgangsflokka og mikil
pressa á að draga úr urðun lífræns
úrgangs og auka endurvinnslu og
endurnýtingu umbúðaúrgangs. Um
það bil 46% af öllum úrgangi sem
fellur til frá hvers konar starfsemi
eða heimilum á landinu fara nú til
endurvinnslu og um 21% til ann-
arrar endurnýtingar. Þessi hlut-
föll hækka stöðugt á kostnað urð-
unar. Það er því heilmargt sem
verið er að endurvinna og endur-
nýta en það er ennþá hægt að gera
betur. Forsenda fyrir endurvinnslu
og endurnýtingu er að flokkun úr-
gangsins sé sem best á þeim stað
sem hann verður til. Sem neytend-
ur getum við því átt stóran þátt í
að tryggja að afgangs hráefni fái
að lifa áfram og nýtast til annarra
hluta. En fyrir þá sem ennþá efast
þá gæti gefist best að benda á að
flokkaður úrgangur er hráefni sem
úrgangsfyrirtækin geta selt á end-
urvinnslumarkaði. Að urða hefur
hins vegar eingöngu kostnað í för
með sér. Af hverju ættu úrgangs-
fyrirtæki þá að urða það sem þeim
er afhent sem flokkað og söluvæn-
legt hráefni? Látum drauginn ekki
rugla okkur í ríminu heldur leggj-
um okkar af mörkum og flokkum
um jólin. Til að fá upplýsingar um
flokkunarmöguleika í þinni heima-
byggð er einfaldast að hafa sam-
band við skrifstofu sveitarfélags-
ins.
KAUPIR ÞÚ ÚRGANG?
Það ætti að vera sjálfsagt mál
að flokka úrgang á hverju heim-
ili eða fyrirtæki. Allra best er þó
að reyna að draga úr myndun úr-
gangs. Þá kann einhver að spyrja
hvernig maður eigi að fara að því,
flest okkar reka ekki framleiðslu-
fyrirtæki og búa ekki til vörur.
Það er vissulega rétt en við erum
öll neytendur og ráðum sjálf hvers-
lags vörur við kaupum og þar af
leiðandi hversu mikinn úrgang við
þurfum að burðast með út af heim-
ilinu okkar aftur. Við getum dreg-
ið úr úrgangsmyndun með því að
vera meðvituð þegar við kaupum
inn og velta því fyrir okkur hversu
stór hluti vörunnar sem við ætlum
að kaupa endar sem úrgangur. Af-
leiðingar stanslausrar framleiðslu
á úrgangi eru alvarlegar eins og
sjá má á sístækkandi plasteyjum
sem fljóta um í Kyrrahafinu og
víðar. Við höfum val um að not-
ast við endurnotanlegar umbúðir,
kaupa minni og færri umbúðir og
að flokka til endurvinnslu – nýtum
okkur það.
Þegar vara er framleidd fell-
ur til mikið magn úrgangs, til að
mynda er talað um að það þurfi 1,5
tonn af hráefnum til að framleiða
eina fartölvu. Varan sjálf endar svo
alltaf fyrr eða síðar sem úrgang-
ur. Í öllum vörum er mikið magn
af misvarasömum efnum sem eru
ekki kyrr í vörunni heldur losna út
í loft, vatn og jarðveg. Sum þess-
ara efna setjast að í vefjum lífvera
og geta valdið skaða til langframa.
Þess vegna skulum við vera með-
vituð um að með vali okkar á vöru
höfum við áhrif, því vöruval okkar
í dag hefur áhrif á úrgangsmagn á
morgun og lýðheilsu til langs tíma.
Úrgangur eða
afgangs hráefni?
Á jólunum fellur til heilmikill úrgangur.
Íslendingar eru frægir fyrir að skjóta upp ósköpun-
um öllum af flugeldum á nýársnótt. Áhrifin á and-
rúmsloftið eru öllum ljós en þau eru skammvinn
og oftast nær er loftið orðið hreint á nýársdag. Það
er hins vegar ekki allt sem sýnist. Í flugeldum geta
verið efni sem berast út í umhverfið, safnast þar upp
og geta jafnvel haft alvarleg áhrif á heilbrigði dýra
efst í fæðukeðju. Fólk ætti þó ekki að láta áhyggjur
af umhverfinu eyðileggja fyrir sér áramótin en þó
er um að gera að spyrja seljendur hvort flugeldarnir
standist kröfur um efnainnihald .
Þrávirka efnið HCB (hexaklórbensen) er að finna í
sumum flugeldum, en það er notað til þess að magna
upp litina við sprengingu. Notkun þess er með öllu bönn-
uð hvort sem er í flugeldum eða í öðrum tilgangi. Það
greindist í andrúmsloftinu í Reykjavík um síðustu ára-
mót í margfalt hærri styrk en eðlilegt þykir. Auk þess
hefur það mælst í meira magni í umhverfinu hér við
land en hægt er að útskýra með mengun frá fjarlægum
uppsprettum.
Umhverfisstofnun tekur nú þátt í samevrópsku verkefni
sem miðar að því að fyrirbyggja þessa notkun í framtíð-
inni þannig að hægt verði að njóta ljósadýrðarinnar á ný-
ársnótt án þess að hafa of miklar áhyggjur af mengun af
völdum skaðlegra efna.
Standast
flugeldarnir kröfur
um efnainnihald?
Hvað verður um flokkaðan úrgang?
Úrgangur er ekkert annað en hráefni sem við þurfum ekki lengur á að halda og mætti því kalla afgangs hráefni.
Græn jólagjafahugmynd!
Gefðu upplifun. Bjóddu í leikhús, á námskeið eða í ferð með úti-
vistarfélagi.