Ný saga - 01.01.1990, Blaðsíða 58

Menn hafa annað-
hvort einblínt um of á
hinn listræna þátt
myndanna eða notað
þær gagngert til þess
að orka á tilfinningar
nemenda og vekja
áhuga þeirra á sögu.
Margar lifandi myndir eru til frá hernámsárum Þjóöverja í Danmörku. Þær
hafa eflt skilning Dana á heimildagildi kvikmynda. Hér sjást verðir við eina
skrifstofu danska nasistaflokksins í Kaupmannahöfn.
búið að skólum varðandi
notkun myndefnis. Aftur á
móti er maðkur í mysunni
varðandi þau viðhorf sem
móta kennsluna. Menn hafa
annaðhvort einblínt um of á
hinn listræna þátt myndanna
eða notað þær gagngert til
þess að orka á tilfinningar
nemenda og vekja áhuga
þeirra á sögu. Hér er á ferð-
inni eins konar vitundariðnað-
ur. Sýndar eru myndir eins og
Fceðing þjóðar („The Birth of a
Nation“) sem fjallar um banda-
rísku borgarastyrjöldina og Á
hverfanda hveli („Gone with
the Wind“). Báðar eru þessar
myndir stórgóðar og nemend-
ur kætast við að sjá þær. Gall-
inn er bara sá að þær draga
ekki upp hlutlæga mynd af
fortíðinni. Þær eru ekki settar t
rétt sögulegt samhengi. Líta
þarf á þær sem vitnisburð sem
veitir okkur innsýn í viðhorf
fyrri kynslóða til fortíðarinnar.
Þá fyrst hjálpa þær okkur að
taka afstöðu til borgarastríðs-
ins og þrælahaldsins. Banda-
rískir kennarar hafa hins vegar
nær eingöngu notað þær til að
gera söguna lifandi og
skemmtilega fyrir nemendur.
Fyrir bragðið flýtur fullt af ó-
merkilegum aukaatriðum með
og í þokkabót ósköpin öll af
fordómum.
KVIKMYNDIR
ÓMARKTÆKAR
IIEIMILDIR?
Hver eru viðhorf sagnfræð-
inga á Norðurlöndum til
notkunar lifandi mynda í
sagnfræóilegum tilgangi?
Til skamms tíma heyrðust
stundum raddir sem sögðu að
lifandi myndir væru ekki
marktækar heimildir. Þær
raddir eru nú algjörlega þagn-
aðar. Aftur á móti eru aðrir
sem segja sem svo: Þessar
heimildir eru að sönnu mikil-
vægar en um leið afar
vandmeðfarnar og í raun ein-
ungis á færi sérfræöinga að
fást við þær. Þessi afstaða
sagnfræðinga er skiljanleg því
þeir vinna undir miklum þrýst-
ingi sem á rót sína í stöðu há-
skólamenntaðra manna í flest-
um vestrænum iðnaðarþjóðfé-
Iögum. Hún gerir að verkum
að menn hneigjast til þess að
einbeita sér að þeim viöfangs-
Flytja hetjur hvita tjaldsins okkur
skekkta mynd af fortíðinni? Clark
Gable og Vivien Leigh í
kvikmyndinniÁ hverfanda hveli.
efnum sem þeir þekkja og
hafa hlotið þjálfun í að sinna.
Menn velja fljótlegustu og
þægilegustu leiðina hver á
sínu sérsviði. Þess vegna er
það ekki fýsilegur valkostur að
hasla sér völl á nýjum og
óþekktum vettvangi.
Lifandi myndir og sagnfræð-
in var eitt þeirra viöfangsefna
sem tekið var til umfjöllunar á
alþjóðaþingi sagnfræðinga í
Stuttgart árið 1985. Það er hins
vegar fyrst 1991 sem þetta
verður eitt af aðalefnum á nor-
rænu sagnfræðingaþingi.
Norðurlandaþjóðirnar eru eftir-
bátar annarra Evrópuþjóða í
þessum efnum. Með einni og
hálfri undantekningu þó. Önn-
ur er Danmörk og hálfa und-
antekningin er Finnland. í Sví-
þjóð hafa Iíka verið framleidd-
ir mjög góðir sjónvarpsþættir
um sögulegt efni sem sumir
hafa verið sýndir í danska
sjónvarpinu. Þar hafa sagn-
fræðingar búið til sjónvarps-
þætti sem slógu í gegn. Ég
nefni Hans Vilius sem gert hef-
56