Ný saga - 01.01.1990, Qupperneq 64

Olafur Asgeirsson
SÓSÍALISMI í ANDA FRJÁLSHYGGJU?
Efnahagsstefna íslenskra sósíalista
á árum síðari heimsstyrj aldar
rein þessi er ófullgerö.
M Höfundur hafði ekki
lokið henni þegar
hann lést í janúar síðastliðn-
um. Til viðbótar því sem hér
er fjallað um var œtlun höf-
undar að kanna afstöðu sósí-
alista og jafnaðarmanna til
landbúriaðar og leita skýringa
á breyttum viðhorfum þeirra
til atvinnumála eftir stríð.
Þess ber að geta að greinin
var unnin gagngert til birting-
ar i Nýrri sögu og að hún birt-
ist hér því sem ncest óbreytt frá
hendi höfundar. Einungis
voru gerðar nokkrar smá-
vceg ilega r o rðalagsbreyt i nga r.
Ritstj.
Ár seinni heimsstyrjaldarinnar
voru einhver mesti umbrota-
tími Islandssögunnar og segja
má aö landsmenn hafi stokkiö
í einu vetfangi inn í nútíma
neyslusamfélag úr skorti
kreppuáranna. Frá efnahags-
legum og pólitískum sjónar-
hóli var hér um ákaflega
merkilegt breytingaskeið að
ræða og það er ljóst að ís-
lenskir sósíalistar áttu veiga-
mikinn pátt í að mál þróuðust
á þann veg sem raun bar
vitni. Þeir voru eina pólitíska
hreyfingin sem gekk að því ó-
skipt að Islendingar nýttu sér
þann byr sem veltiár stríðsins
sköpuðu til að fleyta þjóðinni
inn á nýtt tækni- og lífskjara-
stig. Það hlaut að vísu að fara
svo að gamla kreppuþjóðfé-
lagið tæki umtalsverðum
breytingum þegar hernásms-
liðin kölluðu á æ fleiri íslensk-
ar hendur til starfa en sterk
pólitísk öfl hugðust hamla
gegn breytingunum af öllum
mætti meðan aldan riði yfir og
færa síðan hlutina til fyrra
Ár seinni heimstyrjaid-
arinnar voru einhver
mesti umbrotatími
íslandssögunnar og
segja má að lands-
menn hafi stokkið í
einu vetfangi inn í nú-
tíma neyslusamfélag
úr skorti kreppu-
áranna.
Höfuðborg í örum vexti. Þróun byggðarinnar frá 1920 (efri mynd) til 1960
(neðri mynd) en á því tímabili fjölgaði borgarbúum úr tæplega 18
þúsundum í rúmlega 72 þúsund. Útþensla Reykjavíkur vakti ugg i brjóstum
margra en sósíalistar töldu það forgangsverkefni að skapa tæknivætt
þéttbýlissamfélag á íslandi.
horfs eins og verða mátti að
stríðinu loknu.
Framsóknarmenn fóru þar
fremstir í flokki og Vilhjálmur
Hjálmarsson segir að þaö hafi
verið kjarninn í stefnu þeirra
að ríkissjóður safnaði til sín
eins miklu af stríðsgróðanum
og unnt yrði svo hefja mætti
stórfelldar nýbýlaframkvæmdir
og aukna bátaútgerð í sjávar-
þorpunum eftir stríðið.' Þótt
sjálfstæðismenn hefðu skiptar
skoðanir um nýbýlahugmynd-
ir Framsóknarflokksins, var
það ríkjandi skoðun í þeirra
röðum framan af stríðinu að
veltan í þjóðfélaginu yrði
skammvinn og á eftir kæmi
hrunið. Hið mikla aðstreymi
utanbæjarmanna í ótrygga
vinnu í Reykjavík væri hættu-
62