Ný saga - 01.01.1990, Qupperneq 88

Vísasti feigöarboöi
sögu er aö fjalla um
efni sem öllum er
sama um. í því felst í
rauninni aö saga fjallar
um tilfinningar og ork-
ar á tilfinningar.
gerð og skáldverki. Góð saga
hefur líka fagran byggingarstíl,
hvort sem hún er skálduð eða
sagnfræðileg. í báðum tilfell-
um gildir sú meginregla að
fara sparlega með staðreyndir,
persónur og atburði, og taka
ekkert með annað en það sem
maður ætlar að láta leiða til
einhvers. Bæði formin krefjast
þess, að jafnaði, að höfundur
setji svið fyrir þróun sögunnar
fyrirfram svo að framvinda
hennar verði eðlileg. í báðum
þurfa að gilda ákveðnar leik-
reglur sem lesendur verða að
samþykkja. Báðar tegundir
sagna eru ófyrirsjáanlegar, ef
vel tekst til, en lesendur verða
að lestri loknum að fallast á að
framvindan sé rökrétt, skiljan-
leg og eðlileg - á sinn hátt.
Afar margar byrjendaskyssur
sagnfræðinga reynast vera þær
sömu og óreyndir eða klaufsk-
ir skáldritahöfundar gera. Og
um báðar iðjurnar á það við
að allar reglur eru undanþæg-
ar. Það er ekki hægt að gefa
neinar algildar formúlur um
samsetningu sagnfræðiverks
fremur en skáldverks; hins
vegar er hægt að meta eftir á
hvort verkið hefur tekist.
Þannig er skáldskapurinn
granni sagnfræðinnar, og það
er fróðlegt fyrir sagnfræðinga
að veita honum athygli og
taka nokkurt mið af honum.
Loks er það sameiginlegt
sögu og list að hvort tveggja
verður að flytja efni sem snert-
ir viðtakendur og þeir geta
fengið áhuga á. Vísasti feigðar-
boði sögu er að fjalla um efni
sem öllum er sama um. í því
felst í rauninni að saga fjallar
um tilfinningar og orkar á til-
finningar. Það merkir auðvitað
ekki að saga eigi að vera til-
finningasöm. Því síður að
besta söguefnið sé átök á milli
algóðra og alillra afla. Þjóðern-
issinnaða sagan sem íslending-
ar skrifuðu á fyrstu áratugum
þessarar aldar orkar ófullnægj-
andi á okkur nú einmitt vegna
þess að andstæður hennar eru
ósennilega einfaldar og yfir-
borðslegar. Hér er enn náin
hliðstæða við skáldsöguna.
Góð saga af báðum greinum
þarf að hafa dýpt, spennu og
gjarnan sársauka. En auðvitað
eru þessar reglur undanþægar
eins og aðrar. Og hér komum
við aftur að vísindahlið sagn-
fræðinnar. Hún öðlast þessa
nauðsynlegu dýpt einkum af
trúnaði sínum við heimildirnar.
Skylda hennar að vera sönn,
að koma heim við allar þekkt-
ar heimildir, gefur henni þann
styrk sem röklegur sannleikur
og samræmi gefa listum. Vis-
indalegt eðli sagnfræðinnar
reynist vera hennar helsta list-
ræna gildi.
mœgdÚ’
gfy,' Jt i i * í wmml pstv Ml.
yu |Hsi i
''MÆÍS? t | fflfm ,fií 'falJ

m 1

Hl r; r ‘ . Ji *r ,||
j j ! mm0

Þjóöernissinnaöa sagan er ófullnægjandi fyrir okkur af því aö hún dró uþþ einfaldar glæsimyndir sem viö trúum
ekki lengur. - Þetta er hugmynd Valtýs Guömundssonar um stofu á söguöld.