Ný saga - 01.01.2001, Qupperneq 48

Halldór Grönvold
Mynd 4.
Múkkinn lætur sig
ekki vanta þegar
aðgerð fer fram
á dekki. Togarinn
Rán frá Djúpuvík
á veiðum.
manna og útgerðarmanna um skipulag vinn-
unnar að öðru leyti. Þessi hugsun kom einnig
glögglega fram í 3. gr. frumvarpsins.25 Að síð-
ustu skal bent á að Jörundur Brynjólfsson var
með flutningi frumvarpsins að verða við til-
mælum fundar í Hásetafélaginu og þingmála-
fundar í Reykjavík skömmu áður.26
Sú afstaða Hásetafélagsins að beina hvíldar-
tímakröfunni að löggjafanum í stað þess að
taka hana upp í samningum var nokkuð á
skjön við þau viðhorf sem ríktu almennt í
verkalýðshreyfingunni á þessum tíma. Við
stofnun Verkamannafélags Akureyrakaup-
staðar og Verkmannafélags Seyðisfjarðar í
lok 19. aldar var krafan um styttingu vinnu-
tíma sett á oddinn ásamt kröfum um bætt
launakjör. Sama var uppi á teningnum árið
1906 þegar stofnuð voru Verkamannafélagið
Dagsbrún í Reykjavík og Verkamannafélag
fyrir ísafjarðarkaupstað.
Ekki er fyllilega Ijóst hvað réði sérstöðu
Hásetafélagsins í þessum efnum. Áður hafa
verið tilfærð þau rök að hér væri um almennl
mannréttindamál að ræða sem ekki ætti að
þurfa að semja um. Víða erlendis barðist
verkalýðshreyfingin fyrir því að lágmarksrétt-
indi launafólks yrðu lögbundin og þaðan
kann afstaða hásetanna í hvíldartímamálinu
að vera komin. Þá má benda á að krafa háset-
anna varekki samkynja kröfu verkalýðsfélag-
anna, þar sem þeir voru að krefjast réttar til
lágmarkshvíldar, sem eftir sem áður heimilaði
atvinnurekendum að láta þá vinna í allt að 16
klst. á sólarhring, á meðan verkalýðsfélöginn
lögðu áherslu á að stytta vinnutímann í 10
klst. Að síðustu er rétt að tilfæra ástæðu sem
fram kom í umræðu um hvíldartímafrum-
varpið sem lagt var frant á þingi 1921. Þá
sagði flutningsmaður þess m.a. að ef líka
þyrfti að semja um vinnutíma þyrftu ntenn
sennilega að slá af kaupkröfum og versla þan-
nig með rétt sinn.27
Þrátt fyrir að krafan væri um að sett yrði í
löggjöf ákvæði um 8 klst. lágmarkshvíld há-
seta, gerði 2. gr. frumvarpsins ráð fyrir að
samtök háseta og útgerðarmanna hefðu mik-
ilvægu hlutverki að gegna við frekari útfærslu
á vinnutíma og hvíldartíma háseta. Þannig
átti frumvarpið að tryggja hásetum tiltekinn
lögbundin lágmarksréttindi og jafnframt gefa
samtökum sjómanna og útvegsmanna ákveð-
ið lögmæti til að semja á þeim grunni. Slíkir
samningar gætu þá kveðið á um tiltekið
vaktafyrirkomulag um borð í botnvörpuskip-
um og þá um leið hvernig lágmarkshvíldin
væri framkvæmd. Þannig var til dæmis ekkert
í frumvarpinu sem sagði að hvíldin skyldi
vera samfelld eða henni skipt upp í skemmri
tímabil. í 2. gr. frumvarpsins er þannig að
finna hugsun sem um margt var nýstárleg og
framsækin og síðar hefur komið fram í löggjöf
hér á landi, meðal annars um réttindi launa-
fólks til lágmarkshvíldar.28
Sameiginlegir hagsmunir háseta og
útgerðarmanna?
Skiptar skoðanir voru meðal alþingismanna
um hvaða hagsmunir væru í húfi með sam-
þykkt frumvarpsins. Sigurður Stefánsson hélt
því fram að lögbinding hvíldartíma gæli „ver-
ið óþægilegur þröskuldur í vegi fyrir atvinnu
vorri.“ Hann sagði ennfrentur: „Það liggur því
opið fyrir mönnum, að ekki má á nokkurn hátt
Ieggja stein í götu þessara atvinnuvega [þ.e.
sjávarútvegs og landbúnaðar], með lögskip-
uðum og fastákveðnum vinnutíma, því af slík-
um fyrirmælum getur leilt í mörgum tilfellum
stórtjón fyrir vinnuveitendur og verkamenn."29
í málflutningi andstæðinga var mikil áhersla
lögð á að bjargræðistíminn væri stuttur og
veðurfar og aflabrögð hér á landi með þeint
hætti að ekki mætti setja reglur sem hindruðu
að hagstæðar aðstæður væru nýttar til hins
46